Onderwijs: vanaf overmorgen moet het beter

Onderwijs is hot. En met de verkiezingen voor de deur lijkt het wel of politici onderwijs terug ontdekt hebben.

Voorbije weken stelden zowat alle partijen hun verkiezingsprogramma’s voor, en lichtten ze hun plannen toe voor onderwijs. Hekkensluiter N-VA deed dat afgelopen zaterdag in een volgelopen aula in Brugge. Dat de Vlaams-nationale partij onderwijs als vijfde en laatste speerpunt koos om een meeting over te organiseren, zegt veel over het belang dat die partij eraan hecht. Mijnheer Halsberge – een oud-leraar van Bart De Wever – is die laatste er allicht erkentelijk voor.

Wie echter de onderwijsprogramma’s naast elkaar legt, merkt niet zo veel verschillen. Iedereen heeft het goed voor met onderwijs. Wat zou het, het gaat om onze toekomst. Die van alle Vlamingen, en niet het minst van de Vlaamse welvaart en dito welzijn. ‘We hebben maar één grondstof,’ klinkt het unisono. En dat zijn onze grijze hersencellen. Geen wonder dat er veel aandacht heen gaat.

Lezen en rekenen

Dat het anders moet, met ons onderwijs, klinkt het dan. Beter. Of ook: zoals vroeger. De Gentse onderwijspsycholoog Wouter Duyck reist al enkele jaren het land rond met de boodschap dat we een tiental jaar terug enkele versnellingen te hoog hebben geschakeld om ‘iedereen’ mee te krijgen in het onderwijs. Dat heeft de kop gekost aan de betere leerlingen, die naar onderen worden genivelleerd. En met hen gebeurde hetzelfde met het Vlaamse onderwijs. Vele van zijn lezingen, voor diverse publieken, begint de bekende prof met dezelfde grafiek: de evolutie van het begrijpend lezen het jongste anderhalf decennium. Volgens het PISA-onderzoek hierover stond Vlaanderen in 2003 nog op de derde plaats. In 2016 bleken zelfs de sterkste leerlingen een half jaar achterop te hinken ten opzichte van tien jaar eerder (De Morgen, 1 april).

Hij noemt de evolutie daarvan ‘een van de grootste alarmsignalen’. Bij het testen van ‘begrijpend lezen’ bij tienjarigen blijkt dat Vlaanderen in die tijd terugzakte van de absolute top naar… de vierde slechtste prestatie in heel de Europese Unie. Met basis wiskunde is het al niet veel beter overigens. De helft van de leerlingen halen de eindtermen niet op het einde van het zesde leerjaar lagere school. In 2003 scoorde Vlaanderen nog de eerste plaats.

Koppositie

Streven naar gelijkheid, een lat waar iedereen onder kan, welbevinden dat belangrijker is dan uitdagingen… het heeft Vlaanderen zijn koppositie gekost. En daar geraakt stilaan iedereen van overtuigd. Zeker sinds de gewezen kabinetschef van Onderwijs, de socialist Dirk Van Damme (vandaag werkzaam bij de OESO) ootmoedig moest erkennen dat de slinger té veel is doorgeslagen in één bepaalde richting. Resultaat volgens Van Damme: ‘Er is een ernstig probleem met de kwaliteit van het Vlaamse onderwijs’ (De Morgen, 30 maart). Vaardigheden hebben kennis verdrongen. Welbevinden heeft onderwijs verdrongen. Leerkrachten verdrinken in planlast — Peter De Roover noemde het in zijn vorig leven nog de ‘vinkjescultuur’ — en kunnen niet meer doen wat ze willen doen en waarvoor ze opgeleid werden: lesgeven.

Wie er de programma’s van de politieke partijen op navlooit, merkt dat grosso modo iedereen wel op die golflengte zit. Dat blijkt ook uit de schematische voorstelling die Knack.be maakte in zijn stemwijzer en VRT in een onderwijsanalyse. Enkel Groen springt wat uit de band. Die partij schuift welbevinden wel nog naar voor als een speerpunt. Net als gelijke onderwijskansen. De andere partijen zwijgen daar — wijselijk? leraren lezen mee en vormen ook een groot kiespubliek — over in hun prioriteitenlijstjes. (Dat de prioriteitenlijsten verschillen naargelang de nieuwssite doet overigens wenkbrauwen fronsen, maar dat lijkt me stof voor een ander artikel.)

vrt.nws

Welvaart

Knack.be

Speerpunten/standpunten Vlaamse partijen over onderwijs.

Als we het onderwijs niet over een andere boeg gooien, zo sprak Wouter Duyck eerder al op Doorbraak, dan kost dat op termijn heel wat welvaart. Als we bij de slimste leerlingen erin kunnen slagen één procent IQ-punt te stijgen, dan betekent dat ongeveer 450 euro extra bnp per capita per jaar. Dat betekent gauw meer dan 2,5 miljard euro extra. Op de N-VA-meeting zaterdag voegde Duyck daar schamper aan toe: ‘hier zitten wel wat politici in de zaal die weten hoe die te besteden.’

Niet enkel politieke partijen mogen wakker liggen van onderwijs. En ze mogen dat niet enkel doen in electorale tijden. Onderwijs belangt ons allen aan. Vervroegen van het leerplichtonderwijs, leraren — van kleuteronderwijs tot universiteit — laten lesgeven, leerlingen uitdagen, zorgbehoevenden correct omkaderen, sociale mobiliteit motiveren, duaal leren, hoogbegaafden laten excelleren, focus op taal in plaats van maatschappijleer, Nederlands prioritair stellen, eindtermen als minima en niet als maatstaf, kleine klassen en uitgestelde oriëntatie (eventueel aan de hand van oriëntatieproeven) zijn maar enkele punten die het verdienen doorgevoerd te worden. Ze moeten niet bestudeerd worden. Dat is al gebeurd.

Na 26 mei wordt het tijd werk te maken van onderwijs. Want het huidige onderwijsrapport tekent rood. Was het vroeger beter? Misschien. Maar overmorgen zal het sowieso weer beter moeten dan vandaag. Of we zullen de heren en dames politici moeten terugroepen voor een herexamen na een negatief rapport — want de smileyscultuur mag ook op de schop.

Colloquium

Doorbraak organiseert samen met het netwerk voor academici en ondernemers Pro Flandria een studieavond over onderwijs. Jan Denys (Randstad), Koen Debackere (afgevaardigd bestuurder KU Leuven) en Wouter Duyck (onderwijspsycholoog Ugent) komen dan aan bod. Ze behandelen elk de doorstroming naar en afstemming van onderwijs op de arbeidsmarkt, en gaan daar ook samen over in gesprek. Pro Flandria-voorzitter Kurt Moons zal de avond afsluiten met een concreet manifest voor een toekomstgericht onderwijs. U kunt zich nog steeds inschrijven om deze avond over ons aller toekomst bij te wonen.

Karl Drabbe | Doorbraak.be