Oorlog in Oekraïne dreigt op uitputtingsslag uit te draaien

Tijdens de boekpresentatie van Hoe Poetin zijn tanden stukbeet door Ardy Beld organiseerde Doorbraak een debat met de auteur Ardy Beld en Theo Francken (N-VA), Luc De Vos en Ivan Van de Cloot onder leiding van moderator Pieter Bauwens.

Het boek Hoe Poetin zijn tanden stukbeet geeft een chronologisch overzicht van één jaar oorlog in Oekraïne door één van de enige journalisten die erin slaagde om zowel de Russische als Oekraïense media steeds te volgen en daarnaast verschillende spelers, slachtoffers of betrokkenen te interviewen. Beld studeerde in Rusland, spreekt de taal en onderhoudt veel contacten in de Slavische wereld. Hij woonde en reisde er. Zijn echtgenote is bovendien Russische. Lezers van Doorbraak zullen allicht al weten dat hij soms heel aparte bronnen weet aan te boren en een zeer verfrissende verslaggeving levert over het conflict dat dit decennium zal tekenen. Het feit dat hij vaak kritiek krijgt van zowel Russofielen als Zelenski-dwepers mag hij als een badge of honour dragen.

Het debat ging uiteraard niet over het boek, want dat kregen de sprekers pas na het debat. Het werd niettemin een boeiende avond. Er vielen behoorlijk wat rake typeringen, scherpe analyses en boeiende betogen op te tekenen. Dit verslag probeert een korte bloemlezing te geven van de markantste uitspraken.

Een overschatting en onderschatting

De voormalige professor militaire geschiedenis Luc De Vos (KU Leuven en Koninklijke Militaire School) brak het ijs door meteen op te merken dat de Russische Blitzkrieg zowel een overschatting als een onderschatting van de Russische militaire macht blootlegde. Hij wees erop dat de Russen voor de Tweede Wereldoorlog de Finse oorlog verloren en ook tijdens de Tweede Wereldoorlog aanvankelijk jarenlang zware verliezen leden. Uiteindelijk wonnen ze wel. Men vergist zich vaak in de wilskracht. De Vos wees eveneens op wat absolute macht doet met de psychologie van een leider die 22 jaar aan de macht is. Poetin verkeek zich volgens De Vos in de ‘Europese bereidheid bij ons om economisch te boeten’. Hij onderschatte Europa. Een Europa dat volgens De Vos dermate ontwapende dat Duitsland nog maar 350 tanks heeft, het aantal dat België tijdens de Koude Oorlog bezat en nu niet meer heeft.

Ardy Beld gaf aan dat de Oekraïners vanaf het begin vastberaden waren. Dat had anders kunnen lopen ‘als Zelenski was gaan lopen’. De oorlog is volgens alle sprekers dus natievormend geweest. Beld stelde tevens vast dat de kritiek in reacties bij zijn artikelen voor hem meestal onbegrijpelijk is. Hij wijt het deels aan een soort anti-Amerikanisme.

Munitie voor één dag

Theo Francken wees op de rol van ‘de tijd’ in deze oorlog. De strijdende partijen verschieten ‘per dag 20.000 rounds (stuks zware munitie, red.) In de NAVO-landen produceert men er 750.000 per jaar’ aldus Francken ‘je ziet de bodem van het vat’. De munitiedepots zijn volgens Francken leeg na alle schenkingen aan Oekraïne. ‘Het Belgisch leger heeft nog net genoeg munitie voor één dag.’ Defensie is daar sterk mee bezig volgens Francken. FN in Herstal is lijnen aan het aanpassen. Francken wees echter op de vele soorten munitie in Europa. Al die soorten zijn niet bruikbaar in Oekraïne. Dat is te wijten aan het protectionisme van de lidstaten. ‘Je wordt geconfronteerd met de dwaasheid van het verleden’ zei Francken die wel opmerkte dat momenteel ‘grote lessen’ geleerd worden.

Luc De Vos noemde de incompatibiliteit van de munitie een oud zeer dat het Belgisch leger met Duitse kanonnen in de Eerste Wereldoorlog al parten speelde toen Franse munitie slijtage en ongevallen veroorzaakte. ‘Onze bewapeningsindustrie is performant, maar particularistisch.’ Daarnaast wees De Vos op een tweede probleem. ‘Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het Duitse wapentuig op alle vlakken superieur. Eén Duitse tank uitschakelen kostte vier Amerikaanse. De Amerikanen stuurden duizenden tanks.’

De Russen hebben al lang gestandaardiseerd, terwijl de NAVO 17 types tanks hebben. ‘Particularisme leidt tot innovatie, maar met grote getallen is het een probleem.’

Francken merkte op dat Josep Borrell (de hoge vertegenwoordiger voor buitenlands beleid en veiligheid van de EU) binnen de EU al 5 miljard euro uittrok voor gestandaardiseerde munitie in de Europese defensie.

Oorlogsindustrie

‘Poetin heeft de hele economie op war gedraaid’ aldus Francken ‘alle fabrieken produceren prioritair voor de oorlog. Er gaat een massa nieuw materiaal komen. Poetin heeft dan al wat kiezen verloren, maar als hij 100.000 troepen op 200.000 verliest dan mobiliseert hij 200.000 nieuwe. De Oekraïners langs hun kant hebben heel wat opgebruikt’. Francken voegde er wel aan toe dat de NAVO 3,2 miljoen soldaten heeft. Rusland kijkt dus wel uit wat betreft escalatie.

Ivan Van de Cloot keek als econoom zeer bezorgd naar het ‘interen op de reserves’. ‘De voorbije jaren hebben we zeer veel ingeboet op export. Dat was voor de oorlog al op het randje. We verzwakken economisch. Voor Rusland is dat anders. Dat is al een autarkische economie. Poetin heeft externe vijand nodig. De kat komt op de koord. De economische sancties hebben hem niet verzwakt. De bevolking verarmt, maar hij kan dat steken op het Westen.’ Ook de Verenigde Staten hebben volgens Van de Cloot niet veel last. ‘Voor de VS is het ver van hun bed. Psychologisch is de oorlog op een andere planeet. De Amerikanen hebben een andere agenda.’ Van de Cloot is vooral bezorgd dat de belangen van de VS en Europa niet samenvallen.

De Vos onderschreef dit. ‘De Chinezen en de Indiërs zijn de lachende derde’. De Vos zag de Europese Unie ook verzwakken door de Brexit. ‘De Europese defensie-industrie moet hard vloeken dat we de Britten kwijt zijn’. Daarmee verwees hij impliciet naar de samenwerking van de Britten met de Australiërs en de VS zoals bij atoomonderzeeërs.

Francken haalde enkele cijfers aan. ‘De VS hebben geen vluchtelingen. Ze hebben veel minder hoge energieprijzen. De VS leverden voor 140 miljard dollar wapens, de EU nog voor geen 20 miljard.’

Overwinning in 2023?

Volgens auteur Beld is er wel een onderscheid. ‘Zelenski staat veel dichter bij de Amerikanen. De politieke elite en de gewone man staan dichter bij de EU. Dat is trouwens ook zo in Wit-Rusland.’

Voor Van de Cloot mag men niet vergeten dat deze oorlog nog jaren kan aanslepen. Dat houdt in dat enige Real Politik noodzakelijk is. Europese belangen tegen Amerikaanse belangen afwegen. Dat betekent zaken doen met China en dat geopolitieke spel spelen. Alles draait immers rond grondstoffen. De Vos beaamde dat dit altijd zo geweest was en dit de motivatie achter de kolonisatie was.

De algemene stemming was dat de oorlog nog wel even zal duren. Dat de massa wapentuig die Rusland in de strijd kan blijven gooien een factor van jewelste blijkt. Optimisme is dus niet echt aan de orde. Toch ziet de auteur dit niet noodzakelijk zo pessimistisch: ‘2023 moet het jaar van de overwinning worden voor de Oekraïners’ vatte Beld de publieke opinie bij de Oekraïners samen. Beld ziet in een mobilisatiegolf in Rusland de kiemen van een burgeroorlog.