De Warmste Week draait dit jaar rond een centraal thema: ‘Kunnen zijn wie je bent.’ Van 18 tot en met 24 december zullen MNM en Studio Brussel rond dit thema actie voeren op de radio. Maar hoe kunnen we onszelf zijn? En wat betekent dat nu juist? Een belangrijke voorwaarde om te zijn wie men is, is jezelf kennen. Dat lijkt makkelijker dan gedacht. Zelfkennis is het begin van alle wijsheid, oreerde de Griekse filosoof Socrates in de 5e eeuw voor Christus.

Kennen we onszelf ooit?

Ook de pelgrims die van heinde en verre naar het Orakel van Delphi trokken om er goede raad te vragen, werden bij de tempel begroet met de spreuk ‘Ken u zelf’. Maar hoe kan men zichzelf kennen indien het te onderzoeken object hetzelfde is als diegene die het onderzoekt. Het lijkt dan wel een optimale situatie om iets te leren kennen, toch is het tegenovergestelde waar. Als zij die willen kennen hetzelfde zijn als wat gekend moet worden, wie kan de waarheidsgetrouwheid van het uiteindelijke onderzoeksresultaat garanderen?

Niemand buiten onszelf kan weten of ons zelfonderzoek eerlijk verliep. Voor anderen kunnen wij een betrouwbare en eerlijke persoon lijken, maar niemand weet of we dat ook zijn in onze analyse en onze communicatie. We zouden makkelijk iets kunnen verbloemen, negeren of verwijderen. Als we onszelf echter niet als (helemaal) eerlijk beschouwen – wat gezien onze feilbaarheid dichter bij de realiteit ligt dan het omgekeerde – is het beter dat we ons zelfonderzoek met de nodige scepsis behandelen, en aanvaarden dat we onszelf nooit echt zullen kennen.

Peter Van de Veire

Zelfs indien we onszelf eerlijk zouden beoordelen, zouden we onszelf ook te goeder trouw kunnen vergissen. Maar niemand buiten onszelf zal ons op een eventuele fout kunnen wijzen. Het obstakel van autoreferentialiteit blijft onoverkomelijk om een objectieve beeld te krijgen van ons diepste ‘ik’. Het ‘jezelf zijn’ blijkt dus eigenlijk onmogelijk gezien men ‘jezelf’ niet kan kennen. Maar vermoedelijk verstaan Studio Brussel en MNM onder dit concept iets minder filosofisch.

De Vlaamse radiopresentator Peter Van de Veire denkt er op de website van de De Warmste Week het volgende over: ‘Ik heb jarenlang stiekem naar Will Tura, Ann Christy en Louis Neefs geluisterd omdat ik niet kon zijn wie ik wilde zijn.’ Voor Van de Veire betekent ‘jezelf zijn’ iets zonder schaamte of veroordeling van iemand anders kunnen doen. Echter, toen de radiopresentator van MNM een tijdje geleden stiekem achter de rug van zijn echtgenote naaktfilmpjes stuurde naar een – zo dacht hij – wulpse dame, was de radiopresentator vermoedelijk ook zichzelf.

Minder hypocriet

De beelden werden niet veel later online gezet en verspreidden zich vliegensvlug in heel Vlaanderen. Van de Veire schaamde zich verschrikkelijk en raadde iedereen die gluurde naar de beelden ‘eens goed in de spiegel te kijken. Wie kijken daar terug? Inderdaad perverten? Voyeurs? Criminelen?’ . De geniepige luisteraars – die ook maar gewoon zichzelf waren – hadden Van de Veire zichzelf zien zijn op een manier die hij echter liever niet publiek maakte. Net zoals hij vroeger stiekem naar het Vlaamse lied luisterde zonder dat zijn omgeving dat mocht weten.

Het ‘jezelf zijn’ van Van de Veire lijkt niet zo authentiek als hij wil doen geloven. In plaats van de outing over zijn ‘oubollige’ muzieksmaak – waar niemand van wakker ligt – had het minder hypocriet geweest, en moediger, indien de BV nog een paar naaktfilmpjes de ronde had laten doen. Daarenboven is het de vraag of er ook een hiërarchie is tussen al die mensen die zichzelf willen zijn, zodat ze niet met elkaar in conflict komen wanneer ze elkaar tegenkomen.

Dansvloer

Fien Germijns van Studio Brussel kan zichzelf zijn op ‘de donkerte van een dansvloer’. De angst over wat mensen over haar lichaam denken valt dan weg. Ze vindt zichzelf te dik en denkt dat mensen haar daar voortdurend op beoordelen. Nu zijn er twee manieren om dat op te lossen: of men gaat op dieet, of – en dat is een betere keuze – men wordt volwassen en trekt zich niet te veel aan wat men over u denkt. Aan de tijdlijn van haar Instagramaccount te zien, valt het met dat laag zelfbeeld van Germijns gelukkig nog wel mee.

De wereld is geen safe space, en dat hoeft en kan het ook niet worden. Integendeel, als mens groeit en leert men zichzelf kennen en leert men bij door confrontatie en conflict, niet door de afwezigheid ervan. Jezelf volledig kennen is dan wel onmogelijk, introspectie is dan weer broodnodig. Het eigen gedrag eerlijk en zorgvuldig observeren, is een conditio sine qua non voor persoonlijke groei. Het lijkt mij ook dat niet de mensen Fien Germijns te dik vinden, maar vooral dat zij dat zelf vindt.

Collectief liegen

Dat ze op de donkere dansvloer zichzelf kan zijn, en niet voor de spiegel in de badkamer of in de salon, toont dat ze vooral zichzelf niet graag ziet. Alleen onzekere mensen, die niet met zichzelf en vooral de eigen ‘fouten’ willen geconfronteerd worden, zullen pleiten voor de invoering van safe spaces – of de afwezigheid van oordelen. We mogen dan wel nog denken dat iemand misschien te zwaar is, lelijk gekleed loopt, niet mooi kan zingen, een slechte muzieksmaak of een vreemde religie heeft – al wordt dat misschien binnenkort als hate speech verboden – maar we mogen het niet meer uitspreken of laten merken.

We moeten blijkbaar tijdens De Warmste Week collectief liegen om niemand te kwetsen. Nu gebruikt de mens, net als elk ander levend wezen, leugens en bedrog, inclusief zelfbedrog, als natuurlijke strategie om de moeilijkheden van het leven het hoofd te bieden. Vooral zelfbedrog zou niets meer zijn dan een vorm van zelfverdediging die erop gericht is het eigen ego te behoeden voor de traumatische ontdekking van de eigen tekortkomingen. Misschien draait het bij die ‘jezelf zijn’-mensen zoals Fien Germijns en Peter Van de Veire vooral daar rond: het niet kunnen omgaan met de eigen beperkingen.

Gendermaakbaarheid

Het hedendaagse modieuze ‘jezelf zijn’ – in dezelfde categorie als ‘Liefde is liefde’ – is typisch voor een samenleving waarin sociale en culturele normen worden aanzien als remmen voor het individuele doen en laten, in plaats van ijkpunten te vormen voor een waarachtig leven. Het is de arrogantie van het hedendaagse westerse mens die de eigen individuele ‘originele’ invulling van het leven boven de collectieve overgeleverde waarden zette, in plaats van ze te verzoenen met elkaar.

Men denk niet alleen zichzelf te kennen, maar men wil ook nog eens als goden zichzelf maken naar het ‘eigen’ – als is het meestal gewoon het modieuze – ideaalbeeld. Vandaag is dat de LGTBQ…etc-ideologie – met diversiteit en tolerantie als dogma’s – waarbij  langzaamaan elke letter van het alfabet wordt ingenomen door een seksuele voorkeur of opvallende genderidentiteit. Zolang mensen maar  zichzelf  ‘maken’, zien velen onder ons geen graten in deze libertaire evolutie. Het probleem is echter wanneer men deze waanbeelden ook aan de kinderen gaat meegeven, en via de openbare omroep gaat propageren.

Kindermishandeling