Peilingen en prognoses

Een zaal vol Vlaams-nationalisten met de portefeuille in de rechterbinnenzak. Vooraan twee politologen met academische pedigree: Bart Maddens (KU Leuven) – ‘militant van de Vlaamse Beweging’ – en Dave Sinardet (UA, VUB, Fusl) – lid van de Paviagroep voor een federale kieskring. Sommigen in de zaal hoopten op een ‘clash’. Maar het werd een discussie onder heren en intellectuele Risk tegelijk. Over uitdagingen en strategieën voor en na de verkiezingen.

Anderhalf uur debatteren vat je niet samen. Daar trek je lessen uit. Pro Flandria – netwerk van Vlaamse ondernemers en academici – vroeg beide proffen te reflecteren over prognoses en peilingen, ze mochten advies geven voor Vlaamse partijen en moesten stilstaan bij de toekomst, en of Vlaanderen überhaupt een deel van een Belgische confederatie kon worden.

Hoewel sommige aanwezigen van oordeel waren dat België een ’totalitair regime’ was – tijd dus om kennis te maken met Hannah Arendt – was het een beschaafde denkoefening, waarvan een van politiek smullend publiek enkel kon genieten. Zoals van de Portugese rode wijn die bij de lunch nadien werd geschonken: mild, zacht en toch uitgesproken. Doorbraak brengt een drieluik met de bevindingen van het proffenpaar. Vandaag: peilingen en prognoses.

Het is maar een peiling

In peilingen geloven geen van beide proffen. Bart Maddens wees nog eens op het belang van de foutenmarge van 2% waar je altijd rekening mee moet houden. Onbegrijpelijk dan dat pers de N-VA tot de winnaar uitroept bij 31% en tot verliezer bij 29%. Ook Sinardet was ‘kritisch tegenover alle prognoses. Als ik zou weten wie de verkiezingen zou winnen, zou ik hier vandaag niet zitten’. De Antwerps-Brusselse prof parafraseerde wijlen Wilfried Martens: ‘Elke verkiezing heeft haar verrassing’. Waarop Maddens gevat repliceerde ‘de verrassing van een verkiezing kan ook zijn dat er net géén verrassing is’.

Over het onderwerp kan veel gezegd worden, we vatten het samen met de vooral door de verliezers ervan veel geciteerde woorden ‘het is maar een peiling’. Feit is wel dat in Vlaanderen de laatste tijd weinig wijzigingen zijn in de trend die opiniepeilingen op lange termijn doen aftekenen – het enige waar ze volgens Madens nuttig voor zijn. Op korte termijn zijn ze onbruikbaar. Immers, ‘geniale analysten’ voorspelden Johan Vande Lanotte nog als premier in 2007, zo herinnerde Sinardet zich. Bekijk je de trend op langere termijn, dan blijkt die van de N-VA wel neergaand te zijn. Na de verkiezingen van 2010 tot de vorming van de regering-Di Rupo werd de N-VA op 31-31% geschat. Na de regeringsvorming haalde partij ongekende hoogten tot 39 en zelfs 40%. Na gemeenteraadsverkiezingen zakten de verwachtingen tot 33%. Er liggen nog twee maanden voor ons. Veel kan nog gebeuren. Zoals met de dioxinecrisis in 1999, kort voor de verkiezingen. Wie had ooit durven denken dat CD&V in Vlaanderen het onderspit zou moeten delven bij verkiezingen?

De schrik van (en voor) links

Sinardet: ‘Peilingen hebben wel invloed, maar ze voorspellen niets. Ze creëeren eerder een politieke realiteit’. Zoals in Wallonië, waar de Franstalige PVDA (PTB) nu al een hele tijd hoog wordt geschat, wat ongetwijfeld zijn electorale vertaling zal kennen. De PS levert voor het eerst sinds 1974 de premier, kan dus zowel van de kanseliersbonus genieten – waar Di Rupo op inzet – maar moet ook vechten tegen de perceptie een centrumregering te hebben geleid, met een in het zuiden weinig populaire degressieve werkgelegenheidspolitiek of pensioenhervorming. PS-voorzitter Magnette moet dus wel de linkerspierballen rollen want het ongenoegen is er groot.

Vreemd wel dat de PS vooral aan de linkerzijde zal bloeden. Elders in Europa zagen sociaaldemocratische partijen hun traditionele travaillistische achterban verdwijnen richting rechts-populistische partijen (PVV in Nederland, VB in Vlaanderen, straks Ukip in het VK …). Zo niet in Wallonië. Daar heeft de PS zijn achterban lang in de hand gehouden, volgens Sinardet. Ook omdat er nooit een rechts alternatief is geweest voor de MR. ‘Nochtans toont waardenonderzoek aan dat er voor zo’n partij voedingsbodem aanwezig is.’ Een sterke lokale werking, ‘waarbij je je ook vragen kunt stellen, met als uitlopers cliëntelisme en dienstbetoon’ is daar een reden van. Benieuwd of de rode burcht stand houdt.

Blokkeringsminderheid

Ook volgens Maddens kan PVDA een verrassing worden. Zeker in Vlaanderen. 40% van de partijleden wonen in Antwerpen. In realiteit heeft de partij al een eerste zetel met 3,5% in die kieskring. Het resultaat voor de PTB schat hij nog beter in. Vooral in het Vlaams Parlement kan de PVDA een sleutelrol spleen. N-VA zal maar deel kunnen nemen aan de Vlaamse regering als ze mathematisch incontournable is. Steun van een voldoende groot VB is daartoe belangrijk, om samen met een blokkeringsminderheid te kunnen dreigen. Tel de PVDA er bij – waar toch niemand mee zal willen werken – en het quorum voor een blokkeringsminderheid wordt plots iets kleiner. Reden te meer waarom Maddens in het verleden linkse flaminganten, die maar met moeite voor N-VA zouden kunnen stemmen, suggereerde voor PVDA te stemmen en zo N-VA mee in de Vlaamse regering te krijgen. Ook al herhaalde Maddens dit standpunt niet – het publiek van Pro Flandria is daar niet echt vatbaar voor …

Sinardet ziet ook een sleutel in Brussel. Stel dat er wat Franstaligen voor de ‘anti-establishmentpartij’ N-VA zouden stemmen. Het aantal stemmen voor een zetel in Vlaams-Brussel ligt laag. Je zou daar dus snel een verschil kunnen maken. ‘Zoals het VB vroeger speelt de N-VA daar ook op in. Misschien zijn er meer Franstaligen geneigd N-VA te stemmen als alternatief, want de Parti Populaire is geen echt alternatief voor Franstalig rechts’. Dan zou de sleutel van de Belgische regeringsvorming in handen komen te liggen van enkele Franstalige Brusselaars. ‘Dat toont ook het surrealisme aan van ons systeem’, stelt Sinardet. In feite geldt hetzelfde voor de Franstalige eenheidslijst Union des Francophones in Vlaams-Brabant. In het kader van een blokkeringsminderheid kan die eventuele ene zetel – eventueel, want het is nog niet duidelijk of er een eenheidslijst van de UF komt – zo’n blokkeringsminderheid faciliteren en dus de ’traditionele’ partijen noodzaken de N-VA mee in bad te nemen.

@Karl_Drabbe 

Morgen deel 2: ‘campagnes en kiezingen’. Dinsdag deel 3: ‘onafhankelijkheid en onkunde’.

Foto: (c) Reporters