Met de media-orkaan Trump die nog iedere dag aan kracht wint, is het niet verwonderlijk dat soms vergeten wordt dat er zoiets bestaat als een pre-Trump-tijdperk in de Amerikaanse politiek. Niet zo gek lang geleden was Barack Obama, de man waarvoor zowat alle West-Europese media geregeld in katzwijm vielen, de Amerikaanse opperbevelhebber.

Onder de progressieve intelligentsia groeide de consensus dat diens verkiezing in 2008 eveneens de definitieve overwinning betekende voor het Amerikaans progressivisme. Obama’s monsteroverwinning op de Republikein en oorlogsheld John McCain werd gepercipieerd als een end of history moment. De Democratische Partij zou nooit nog een verkiezing verliezen. Op korte termijn garandeerden Obama’s politieke talent en de onder George W. Bush verbrandde Republikeinse Partij dit. Op lange termijn waren Democratische partijbonzen ervan overtuigd dat demografische en politieke trends de electorale kaart voorgoed in hun voordeel zouden hertekenen. Wie Barack Obama uiteindelijk ook zou opvolgen, zijn of haar overwinning was zo goed als verzekerd.

Saffierblauw

Bijna 12 jaar na Barack Obama’s eerste overwinning weten we beter. Het eerste teken aan de wand zagen we evenwel reeds in 2010. In januari van dat jaar won de Republikein Scott Brown de Senaatszetel van Ted Kennedy in het saffierblauwe Massachusetts. De jongere broer van oud-president John F. Kennedy overleed in 2009, waardoor een bijzondere verkiezing voor diens zitje werd georganiseerd. Dat Brown en niet de Democratische kandidate aan het langste eind trok, bleek een kanarie in de koolmijn voor wat nog volgen zou.

Bij de parlementsverkiezingen van 2010 en 2014 — de midterms die volgden op Obama’s beide verkiezingsoverwinningen — haalden de Republikeinen vernietigend uit. In 2010 verloor Nancy Pelosi, de Democratische vaandeldraagster in het Huis van Afgevaardigden, bijna een kwart van haar parlementariërs. Die situatie verslechterde nog in 2014. In de Senaat gingen zowat alle swing seats naar de partij van de door links verguisde Mitch McConnell. Daardoor werd de GOP in 2014 opnieuw de meerderheidspartij in de Senaat. Zelfs Barack Obama’s oude zetel in Illinois ging verloren aan de Republikein Mark Kirk. Aan de vooravond van de stembusgang in november 2016 controleerde de GOP beide kamers van het Congres — in 2008 was dat nog omgekeerd.

Obama-magie

Maar het presidentschap, dat zou in Democratische handen blijven. Volgens het Democratische leiderschap en haar mediabondgenoten garandeerden de demografische en politieke trends in de VS een Democratische bewoner van het Witte Huis. De ‘demografische trends’ worden best samengevat als een sterkere bevolkingsgroei van de Latijns-Amerikaanse subgroep en, in mindere mate, andere etnische minderheden. Deze minderheden stemmen overwegend op de partij van Obama en Biden. De ‘politieke trends’ worden best samengevat als een toenemende gewenning aan een prominentere rol voor de overheid in het dagelijkse leven van de Amerikaan. Deze trends zouden zich bijzonder sterk manifesteren in een select aantal staten. Daardoor zou het kiescollege in een definitieve, Democratische plooi vallen.

270toWin

Bovenstaande electorale map weerspiegelt de overtuiging van vele Democraten in de weken voorafgaand aan de verkiezing van Donald Trump. Donkerblauwe staten zijn de staten die zonder twijfel Democratisch stemmen voor iedere presidentsverkiezing, ongeacht de kandidaat die de Democratische partijleden afvaardigden. Voorbeelden zijn Californië (CA), New York (NY) en Washington (WA). De lichtblauwe staten zijn de staten die tijdens presidentsverkiezingen loyaal zijn aan de Democratische Partij, maar bij andere stembusslagen, zoals die voor het Gouverneursambt of voor een Senaatszetel, geregeld én recentelijk Republikeinen verkozen. Voorbeelden zijn Pennsylvania (PA), Wisconsin (WI) en Michigan (MI).

Dit is belangrijk, want het wijst op een openheid voor het Republikeins gedachtegoed. Maar Democraten, vasthoudend aan de Obama-magie, konden zich onmogelijk voorstellen dat de lichtblauwe staten ooit de Democratische presidentskandidaat de rug zouden toekeren. Dit misplaatste vertrouwen is belangrijk om de Clintonstrategie te begrijpen. De optelsom van de donkerblauwe en lichtblauwe staten bezorgt de Democratische kandidaat immers reeds de noodzakelijke 270 electoral votes. Clinton moest de werkelijke swing states, zoals Florida en Ohio, niet eens binnenhalen om zich van het presidentschap verzekerd te weten.

De lichtblauwe muur gesloopt

Het kiescollege geeft de Democraten dus een startbonus, een relatief eenvoudig pad naar het Witte Huis. Maar Team Clinton werd overmoedig. In plaats van die startbonus te verzilveren, besloot de voormalige first lady die andere arrogante New Yorker een lesje te leren. Donald Trump moest niet verslagen, maar vernederd worden. En een betrekkelijk bescheiden, zij het bijna zekere, overwinning was daarvoor onvoldoende.

Team Clinton landde in Texas (TX), Arizona (AZ), zelfs Utah (UT) — klassiek Republikeinse staten waar zelfs Barack Obama de overwinning niet ruiken kon. Maar met een tegenstander als Donald Trump werd the sky plots the limit. Clinton, zo was de verwachting, zou voortbouwen op Obama’s electorale dominantie in het kiescollege. Ze zou weifelende staten voor eens en altijd blauw doen kleuren en, en passant, de Republikeinse wurggreep op het conservatieve Zuiden verslappen. George W. Bush zou de geschiedenisboeken ingaan als de laatste Republikeinse president. En zijn partij zou verwikkeld geraken in een burgeroorlog die Clinton meteen een tweede ambtstermijn zou garanderen.

In plaats daarvan sloopte Donald Trump de lichtblauwe muur. Clinton negeerde de staten waarin zij een overwinning als vanzelfsprekend beschouwde. Dit niettegenstaande de opening die de kiezers van Pennsylvania, Michigan en Wisconsin steeds lieten voor de ‘juiste’ Republikein. Zo werden Michigan en Wisconsin ten tijde van de presidentsverkiezing bestuurd door een Republikeins Gouverneur. Pennsylvania stuurde in 2010 nog een Republikeins Senator naar de hoofdstad om haar belangen te behartigen. Die werd in 2016 trouwens, samen met Trump, herverkozen.

Boetedoening

En toch gaat de Democratische campagne ervan uit dat deze staten in 2020 opnieuw blauw zullen stemmen. Dezelfde electorale gulzigheid die Clinton ten val bracht, manifesteert zich opnieuw. Er wordt gesproken van een landslide, een overrompeling van Trump door Biden in het kiescollege. Geholpen door de covid-19-crisis en de Black Lives Matter-betogingen (en -rellen) lijkt het aantal wegen naar het Witte Huis ontelbaar.

Democratische strategen gaan ervan uit dat de verkiezing van 2016 een aberratie was. Dat ze geen ruimere heroriëntatie van het electoraat inhoudt. En dat Joe Biden op beide oren mag slapen wat de collegestemmen van Pennsylvania, Michigan en Wisconsin betreft. Dit zal de Biden-campagne natuurlijk nooit publiekelijk toegeven; ze wil immers iedere vergelijking met de vernederde Clinton uit de weg gaan. Opgelet: dat vertrouwen is niet volledig uit de lucht gegrepen. Onder Trumps leiderschap verloren de Republikeinse Partijen van Michigan en Wisconsin het gouverneursambt. Ook gingen heel wat parlementszetels, zowel op statelijk als federaal niveau, verloren aan de Democratische Partij.

Het lijkt wel alsof het trio aan lichtblauwe staten schrok van hun eigen keuze in 2016. Pennsylvania, Michigan en Wisconsin vertrokken op bedevaart naar het Democratisch altaar in een poging boete te doen voor hun ‘misstap’. Op dat spreekwoordelijk altaar offerden ze vervolgens Republikeinse gouverneurs en parlementsleden- en kandidaten. Team Biden hoopt dat die boetedoening pas voltooid zal zijn na de verkiezing van de voormalige vicepresident.

Ezels en stenen

Voorts voelen Democraten zich door tussentijdse verkiezingen in swing states én traditioneel Republikeinse staten gesterkt in hun overtuiging dat zij in 2020 zullen slagen waar Clinton in 2016 nog faalde. Zo denkt Team Biden een goede kans te hebben om Arizona blauw te kleuren. Arizona, tot voor kort een Republikeins bolwerk, stuurde in 2018 voor het eerst sinds 1988 een Democratisch Senator naar Washington D.C. In conservatief Georgia (GA) waren partijbonzen datzelfde jaar blij verrast door de nipte nederlaag van de Democratische kandidate voor het gouverneurschap. En zelfs in Texas, de wieg van de moderne Republikeinse Partij, kwam Beto O’Rourke in 2018 (te) dicht bij een overwinning op de Republikeinse Senator Ted Cruz, de runner-up in de strijd om de Republikeinse presidentsnominatie in 2016.

Kortom, de Democratische strategie in 2020 is een kopie van die in 2016. Die strategie is, nog steeds, gebaseerd op de idee dat Barack Obama, niet Hillary Clinton, het nieuwe normaal is voor Amerikaans Links. Clinton is slechts een onaangename herinnering aan een tijd waarin Democraten echt strijd moesten leveren om de sleutels van het Witte Huis. Joe Bidens kandidatuur moet en zal dat bevestigen. De theorie van ‘de laatste Republikeinse president’ werd de voorbije drieënhalf jaar dan ook niet verlaten. De verkiezing van Donald Trump was voor Democraten slechts een stuiptrekking van het oude Amerika, de laatste president van een uitstervende soort van Amerikanen waarvan de progressieve elite dacht dat ze allang dood was. De theorie, de voorspelling was juist, de timing, zo luidt het, was dat niet. De Obama-magie doet Amerikaans Links nog steeds dromen.

Ted Kennedy

De laatste Republikeinse president

La Meglio Gioventù: overstroming in Firenze (1966)

Een film over een icoon