Polderen

Absurditeiten, zoals onlangs, toen bouwvakkers in de Belgische plaats Keerbergen een lantaarnpaal in een huis hadden gemetseld, halen ook in Nederland breed het nieuws. Zulke surrealistische taferelen zijn immers typisch Belgisch in de ogen van de Nederlander. Maar de architect van het gebouw die daar de opdracht toe gaf, deed dat niet zomaar…

Als je in België de overheid, en vooral de belastingdienst, te slim af kunt zijn, dan is alles geoorloofd. De overheid en de belastingdienst maken van de Belg een ware anarchist. Nu houden Nederlanders natuurlijk ook niet van belasting betalen, maar toch is de overheid erin geslaagd om met de belastingbetaler op wat vriendelijker voet te komen staan. De al jarenlang lopende campagne van de Nederlandse belastingdienst ‘leuker kunnen we het niet maken, wel gemakkelijker’, zal daar ongetwijfeld mede aan hebben bijgedragen. Ook de dienstverlening naar de burger toe, zoals de belastingtelefoon, die je bij vragen in de regel efficiënt van dienst kan zijn, zal ook voor een positiever imago hebben gezorgd.

Als belastingbetaler wil je ook iets terug krijgen 

Dat Belgen zo anarchistisch zijn ten opzichte van hun overheid is eigenlijk niet zo raar. Kijken we naar het overheidsbeslag, de bestedingen van de overheid gemeten naar het Bruto Nationaal Product, dan bedraagt die 54 procent. In Nederland en Zwitserland bedraagt dat percentage respectievelijk 47 en 35 procent. Een beduidend lager percentage waar je in die landen als belastingbetaler ook nog eens meer voor terug krijgt. Denk aan een goede wegeninfrastructuur, de staat van overheidsgebouwen én overheidsdiensten die toch redelijk goed en efficiënt werken in die landen.

Een service-niveau ten tijde van het ijzeren gordijn

Wie in België een beroep wil doen op zijn overheid wordt daar in de regel ook niet echt vrolijk van. Zeker als het gaat om de federale overheid. Eigenlijk moet je al blij zijn als ze daar überhaupt de telefoon opnemen. En als ze dat om de een of andere reden toch mochten doen, dan vergaat je algauw de vreugde. Je wordt dan net zo lang doorverbonden totdat je bij een toestel bent aanbeland dat helemaal niet meer wordt opgenomen. Je bent dan weer bij af. Veel overheidsdiensten hebben een serviceniveau waar men ten tijde van het IJzeren Gordijn in Oost-Europa trots op geweest zou zijn.

De architect kwam met een mediastunt

Wil je door die lethargie heen breken, dan moet je slim zijn. Niet alleen slim, maar ook creatief. Waarschijnlijk daarom besloot de architect om in plaats van een schier eindeloze strijd met de ambtelijke molens, hun disfunctioneren publiekelijk aan de kaak te stellen. Wellicht door schade en schande wijs geworden zal hij gedacht hebben: ga niet het gevecht aan met de instanties, want dan zetten ze helemaal hun hakken in het zand. Verzin dus een list. En zo kwam hij met een mediastunt waar men tot ver over de grens van mocht meesmullen. Dat het dan opeens wel snel vooruit kan gaan werd dezelfde dag in het avondjournaal duidelijk. Iemand van overheidswege verklaarde dat de bewuste lantaarnpaal binnen de week zal worden verwijderd.

De redelijke aannemer

Die avond tijdens het tv-journaal over die ingemetselde lantaarnpaal moest ik aan mijn dochter denken, die destijds in Nederland een lunchroom uitbaatte. Toen de gemeentelijke plannen tot herinrichting van het plein waar zij haar lunchroom had, werden uitgevoerd, bleek dat er volgens de tekening midden op haar terras een lantaarnpaal was ingetekend. Terwijl de aannemer al bezig was om het gat te graven, schoot ze hem aan. Ze legde hem uit dat dit voor haar terras erg nadelig was en ze vroeg hem of hij de lantaarnpaal een tweetal meter kon doen opschuiven. De aannemer zag meteen de redelijkheid en logica van haar vraag waarop hij zonder omhaal haar verzoek inwilligde.

Zou het zo ook in België werken? Ik vermoed van niet. De baas is in België immers veel meer de baas dan in Nederland. Hij zal zeggen: zo staat het op papier, dus zo doen we het ook. Ook zullen zijn ondergeschikten niet snel durven tornen aan zijn autoriteit. Dat wordt bovendien niet van hun verwacht. Initiatieven of ideeën die van bottom-up komen worden minder gestimuleerd of sterker nog: soms worden ze gezien als een poging om het gezag van de baas te ondermijnen en dat kan wel eens dodelijk zijn in de arbeidsrelaties. Je houdt dus beter maar je mond en je doet zoals het je is gezegd. Dat is ook het allerveiligst.

Polderen

De inmiddels gepensioneerde socioloog Geert Hofstede heeft vroeger al eens onderzoek gedaan naar de culturele verschillen tussen ondermeer Belgen/Vlamingen en Nederlanders. Daaruit kwam duidelijk naar voren dat op dimensies als Machtsafstand (hiërarchie) en Masculiniteit de Belgen/Vlamingen aanzienlijk hoger scoren dan de Nederlanders. Je ziet dat ook duidelijk terug in de arbeidsverhoudingen. In de minder masculiene Nederlandse werkrelaties vinden Nederlanders het in de regel minder moeilijk om te erkennen dat ze een fout hebben gemaakt. Wellicht komt dit ook omdat niet alleen successen, maar ook failures, het gevolg zijn van beslissingen die door het gehele team zijn genomen. En daarmee zijn we meteen aangekomen op een tweede grote verschil in leiding geven. In België worden beslissingen door de baas medegedeeld aan het team. In Nederland komen ze in het team waar de baas leiding aan geeft gezamenlijk tot stand. Dat vraagt natuurlijk om overleg. Vaak om veel overleg… En dat verklaart meteen waarom er in Nederland zoveel vergaderd wordt. Daar hebben ze in Nederland trouwens een woord voor: polderen…