Politieke peilingen: ‘geen commentaar’

Dankzij de statisticus Nathaniel ‘Nate’ Silver 2012 – de Amerikaan die de uitslag van de presidentsverkiezingen in elke staat correct voorspelde, maar ook de Nederlandse hoogleraar Diederik Stapel, die in 2012 officieel als grootschalige datafraudeur van zijn academische sokkel donderde – kan de statistische discipline bij het grote publiek tegenwoordig weer op vernieuwde belangstelling rekenen.

Desondanks bleef de journalistieke interesse voor het Jaar van de Statistiek tot hier toe in Vlaanderen ondermaats. Dat is merkwaardig, want een flinke brok van ons nieuws teert immers op statistische gegevens. Het hele jaar rond brengen Vlaamse kranten en tijdschriften dagelijks gemiddeld een vijftal berichten op basis van peilingresultaten. Goed voor in totaal zo’n 1760 berichten in 2012.

Het begon vorig jaar op 2 januari met een peiling naar de fietsknelpunten en eindigde op 31 december met een peiling die aangaf dat zes op de tien Vlamingen ‘zich scharen achter de kritiek van Bart De Wever op de kerstboodschap van de koning’.

Politieke bedoelingen

Enkel Het Belang van Limburg besteedde één volle pagina aan het Jaar van de Statistiek en vorige maand redde Werner Trio op Klara ternauwernood de eer van de openbare omroep door het thema, samen met twee statistici, een uur lang in de kijker te zetten.

Onvermijdelijk kwamen tijdens de uitzending ook de politieke peilingen te sprake. ‘Bij ons hebben die politieke peilingen niet zo’n goede reputatie’, gaf Werner Trio voorzichtig aan. Studiogaste Karen Francois haakte daar meteen op in: ‘Als er peilingen over stemgedrag worden opgezet, is het aan een commissie wetenschappelijke integriteit om uit te maken of dit onderzoeksopzet enerzijds de precieze wetenschappelijke doeleinden van dat opzet meet óf anderzijds politieke bedoelingen heeft.’

Populariteitsscore

Hopelijk hebben niet alleen politicologen dat bericht goed in hun oren geknoopt, maar is die boodschap – met het oog op het verkiezingsjaar 2014 – ook bij een aantal marktonderzoeksbureaus en politieke journalisten aangekomen. De maatschappelijke tolerantie tegenover bedenkelijke en frauduleuze statistische praktijken brokkelt immers zienderogen af.

In België is de volledige politieke peilingenmarkt in handen van slechts enkele spelers. In Vlaanderen domineert TNS Media, het marktonderzoeksbureau dat de kiesintenties van de Vlamingen peilt in opdracht van VRT/De Standaard. Dat quasi-monopolie zorgt niet alleen voor een innovatiestilstand maar ook voor zelfgenoegzaamheid.

Aangezien electorale peilingen in ons land hoofdzakelijk in opdracht van media worden gevoerd, geraken kritische geluiden doorgaans niet voorbij de papierversnipperaar op de redacties.

Op 24 mei ll. zorgden de resultaten van de VRT/De Standaard-peiling nog maar eens voor hilariteit. Vooral toen er verregaande pre-electorale conclusies werden getrokken op basis van de populariteitsscores van Kris Peeters (CD&V) en Bart De Wever (N-VA). En toen Elio Di Rupo – als kersvers gepeilde politicus – vervolgens opdook in de top 10 van onder meer het Vlaams Belang, konden reacties niet uitblijven.

Transparantie

Koen ‘Kaaiman’ Meulenaere haalde in De Tijd de nieuwste peiling genadeloos door de mangel, maar hij maakte tussen de satire door wel een kamerbreed punt: ‘Pas als per provincie wordt gepeild en de vraag niet is op wie men allemaal zou kunnen stemmen, maar op wie men zal stemmen, heb je een indicatie.’ (29 mei))

Maar ook Het Belang van Limburg zette deze keer opvallend de tanden in de peiling en liet zowel critici als betrokkenen aan het woord. Die confrontatie had een statistisch-kritische bezinnig over het nut en de aanpak van wat politieke peilingen kunnen opleveren. Maar zowel de VRT (bij monde van Ivan De Vadder) als het marktonderzoeksbureau (bij monde van Jan Drijvers) haakten af met een veelzeggend ‘geen commentaar’. (HBVL, 28 mei) ‘TNS is lid van de Febelmar, de beroepsvereniging van Belgische marktonderzoeksbureaus, wat een transparante kwaliteit waarborgt’, volstond voor Jan Drijvers als enige reactie aan de redactie.

Het Jaar van de Statistiek 2013 verdient beter.