Protest in Canada: blijft Trudeau overeind?

Nogal wat truckers zijn de afgelopen week doorheen Canada gereden naar de hoofdstad Ottawa. De truckers zijn boos op de regering-Trudeau. Ze verzetten zich tegen de vaccinatieplicht als men over de grens naar de Verenigde Staten rijdt. Ook zijn ze kwaad over de hoge inflatie en de prijs voor benzine en diesel. Want voor een belangrijk deel maakt Canada ook kennis met een vorm van de gele hesjes/gilets jaunes.

Hier is zeker een band tussen Frankrijk en Canada te zoeken. De pandemie heeft ook toegeslagen in de Canadese economie en maatschappij. Bovendien rijden de truckers in Canada met veel grotere en zwaardere voertuigen dan hun collega’s bij ons. Ook zijn de Canadese afstanden van een ander niveau dan hier. Dus: het leven wordt moeilijker en duurder, wat altijd voor onrust zorgt. En dan komen daar nog de discussies over de vaccinaties en de beperking van de vrijheden bovenop. Het resultaat is het blokkeren van de Canadese federale hoofdstad Ottawa.

Ottawa

Jim Watson, de liberale burgemeester van Ottawa, wil de truckers weg uit zijn stad. Ottawa telt iets meer dan 1,1 miljoen inwoners, waarvan ongeveer 30% Franstalig is. De stad ligt aan de Ottawarivier, nog net op het grondgebied van de staat Ontario. Aan de andere kant ligt de provincie Québec. De stad Ottawa heeft niet het materieel om deze massieve trucks weg te halen. In dat geval moet men een beroep doen op de provincie en die wordt bestuurd door de conservatieven.

Bovendien heeft de provincie Ontario een eigen politie, net zoals Québec en New Foundland and Labrador. In alle andere Canadese provincies en territoriums is de nationale Royal Canadian Mountain Police (RCMP) de politie van dienst.

De provinciale leiders in Toronto gaan zich niet haasten om de liberale burgemeester van Ottawa te helpen. Hij kan nog vragen aan eerste minister Trudeau om het leger in te zetten. Maar dat is geen gewoonte in Canada. Trudeau leidt ook maar een minderheidskabinet en wil zeker niet bruuskeren in het licht van de komende provinciale verkiezingen.

De twee provincies

Dit jaar trekken de kiesgerechtigden van de twee voornaamste provincies naar de stembus om hun statelijk parlement te verkiezen. Op 2 juni is het de beurt aan Ontario. Momenteel wordt de belangrijkste staat, met een Franstalige minderheid, bestuurd door de conservatieve partij onder leiding van minister-president Doug Ford. Deze man noemt zich ook wel eens de ‘Donald Trump van Canada’.

In de laatste polls staat de conservatieve partij tussen de 34% en 37%. De liberalen en de NDP (National Democratic Party  of de sociaaldemocraten) strijden om de tweede plaats met elk rond de 22% in de peilingen. Maar het Canadese verkiezingssysteem is gebouwd op kiesdistricten. Dus met een dergelijke uitslag in juni aanstaande mag Ford zichzelf opvolgen als provinciaal regeringsleider. Voor de liberalen dreigt het ook nog een strijd te worden voor de tweede plaats. Als Ontario in conservatieve handen blijft dan is dat slecht nieuws voor het liberale Canadese minderheidskabinet van Justin Trudeau.

Québec

Op 3 oktober van dit jaar trekken de kiesgerechtigden van de provincie Québec naar de stembus. Deze zeer overwegend Franstalige provincie wordt bestuurd door de Coalition d’AvenIr Québec (CAQ) onder leiding van minister-president François Legault. In de laatste polls staat deze partij op 42% van de stemmen en volgen de liberalen op 20%.  Dus het lijkt er sterk op dat de CAQ de macht behoudt over deze tweede belangrijkste provincie van Canada. Ook dat is slecht nieuws voor Justin Trudeau, want hij is verkozen voor het Huis in het kiesdistrict Papineau binnen de stad Montréal.

Voor een Canadese regering, in dit geval een minderheidskabinet, is het altijd moeilijk besturen als men niet aan de macht is in deze beide toonaangevende provincies. Op dit ogenblik bestuurt de liberale partij enkel in de provincie New Foundland and Labrador alsook in het territorium Yukon. De NDP beheert de rijkste provincie: British Columbia. De twee andere territoriums kennen een consensusbestuur. De CAQ bestuurt Québec. Maar de conservatieve partij maakt de macht uit in zeven provincies, namelijk Ontario, New Brunswick, Nova Scotia, Prince Edward, Alberta, Manitoba en Saskatchewan.

En dan ?

De vraag is: wat kan Justin Trudeau doen ? Het is duidelijk dat hij wacht op de uitslagen in  de twee besproken provincies. Ook is de pandemie dan misschien al gaan liggen. Maar opnieuw verkiezingen uitschrijven is meer dan een gok. Het risico is groot dat de liberalen alweer geen meerderheid behalen en dan nog eens een minderheidskabinet moeten vormen. Nieuwe verkiezingen in Canada zijn er pas in 2025.

Eigenlijk zijn er maar drie mogelijkheden. Ten eerste: verder doen met dit kabinet en erop rekenen dat men jaarlijks de begrotingsronde overleeft. Secundo: een coalitie maken met de Québec-partij. Maar die vragen een staatshervorming richting een confederatie. Tertio: dan maar nieuwe nationale verkiezingen uitschrijven. In dat geval moet Trudeau zeker zijn dat hij die wint. Uiteraard is er ook veel gelegen aan de oppositie. Want als de conservatieven, de NDP en de CAQ hun stemmen samenbrengen op Parliament Hill, dan komen er verkiezingen. Het geluk voor de liberale leider is dat deze drie partijen het ook grondig oneens zijn. Met andere woorden: de familie Trudeau woont nog enige tijd in Rideau Cottage, de ambtswoning van de Canadese regeringsleider.