Quim Torra, nieuwe Catalaanse regiopresident

Na 199 dagen direct bewind uit Madrid, krijgt de autonome regio Catalonië opnieuw een president, de partijloze advocaat, uitgever en schrijver Joaquim Torra i Pla. Vandaag, om 16.00 uur zal hij samen met Carles Puigdemont, die hij de legitieme president van Catalonië noemde en trouw zwoer, een verklaring afleggen in Berlijn. Morgen, op woensdag 16 mei, zou hij dan formeel bezit moeten nemen van het ambt van president van de Spaanse autonome regio Catalonië. In Madrid zien ze de volgende onweersbui alweer aankomen: Quim Torra staat bekend voor zijn rotsvaste overtuiging pro onafhankelijkheid.

Trouw en partijonafhankelijk

Het profiel van Quim Torra is politiek gezien ideaal voor Puigdemont. Torra werkte 20 jaar als advocaat voor de verzekeraar Winterthur, de laatste twee jaar als directielid in Zwitserland, tot hij in 2007 terugkwam naar Catalonië. Hij was tot zijn terugkomst nooit betrokken in de partijpolitiek, wat hem het voordeel geeft niet zo vatbaar te zijn voor manipulaties vanuit de traditionele partijhoofdkwartieren. Dat zal bij Puigdemont een van de doorslaggevende factoren geweest zijn voor het aanduiden van zijn opvolger aan de Generalitat. Hij kan zo vermijden dat de aloude autonomistische vleugel van het liberale Convergència (vandaag onderdeel van JuntsxCat) opnieuw aanstuurt op een matiging van de eisen tegen Madrid.

Christendemocratisch profiel

Quim Torra sloot zijn toespraak, waarmee hij zich kandidaat stelde voor het presidentschap, af verwijzend naar de laatste woorden van Manuel Carrasco i Formiguera: ‘Visca Catalunya lliure!’ ‘Leve vrij Catalonië!’ was inderdaad de laatste roep die uit de mond kwam van de historische leider van de christendemocratische Unió Democràtica de Catalunya (UDC), vorig jaar ter ziele gegaan na een interne machtsstrijd over de onafhankelijkheidskwestie. Carrasco i Formiguera, minister van de Generalitat tijdens de Tweede Spaanse Republiek (1931-’39), was een van de oorspronkelijke leiders van UDC en bleef, als christendemocraat, trouw aan de republiek, zelfs toen hij er achtervolgd werd door communisten en anarchisten. Het zou echter Franco zijn die Formiguera na een schertsproces heeft laten terechtstellen.

De interesse van Torra in de Tweede Republiek, de Spaanse Burgeroorlog en de Catalaanse vlucht in ballingschap, leidden hem ertoe om na zijn terugkomst in Catalonië een uitgeverij op te starten die zich wijdt aan het herontdekken er herwaarderen van literaire en journalistieke werken van toen. Zo richt hij in 2008 ‘A contra vent’ op, ‘Tegenwind’. Hij begon zich dan ook te interesseren voor de formele politiek. Zo sluit hij zich eerst aan bij de kritische stroming pro onafhankelijkheid binnen UDC, ‘El Matí’ (De Morgen). In 2009 zou hij zich uiteindelijk aansluiten bij ‘Reagrupament’ (Hergroepering), een radicale pro-onafhankelijkheidsafscheuring van de Catalaanse sociaaldemocratische republikeinen van ERC. Hij zette die stap samen met zijn vrouw, een lerares en net zoals Torra, praktiserend katholiek. In 2011 zou Oriol Junqueras (ERC) hem nog een plaats aanbieden op de lijsten in Girona (waar Puigdemont burgemeester was), maar dat sloeg hij af.

Van het maatschappelijk middenveld naar het parlement

In 2011 maakt Torra wel de stap naar de middenveldorganisaties. Vanaf 2011 wordt hij voorzitter van het kleine Soevereiniteit en Gerechtigheid en wordt hij al snel bestuurslid van zowel ANC als Òmnium Cultural. Van 2013 tot 2015 was hij ondervoorzitter van Òmnium Cultural. Wanneer toenmalig voorzitster Muriel Casals opkomt voor de plebiscitaire verkiezingen van 27 september 2015, wordt Torra interim-voorzitter tot de ledenvergadering een nieuwe bestuur kiest met aan het hoofd de nu gevangen gehouden Jordi Cuixart. Ondertussen wordt hij door de liberale burgemeester van Barcelona, Xavier Trias, in 2013 opgepikt om het nieuwe culturele centrum El Born vorm te geven.

Bij werken aan de oude marktplaats werden er immers resten ontdekt van het Barcelona van voor 1714, toen bij het einde van de Spaanse Successieoorlog Barcelona in as werd gelegd door de troepen van de Spaanse en Franse koningshuizen van Bourbon. In 2015, wanneer de links-populistische Ada Colau verkozen werd, moest Quim Torra El Born verlaten en werd hij benoemd tot directeur van het Studiecentrum voor Actuele Vraagstukken, een denktank die afhangt van het departement van de president van Catalonië, toen al Puigdemont. Tot eind 2017, wanneer hij daar wordt buiten gegooid door de Spaanse regering bij machte van het beruchte artikel 155, waarmee de Spaanse regering Catalonië onder rechtstreeks bewind van Madrid plaatste. Hij zette op 21 december 2017 dan uiteindelijk toch de stap naar de formele politiek en komt er op voor Puigdemonts lijst Junts per Catalunya, waar hij vanop de elfde plaats verkozen werd voor Barcelona.

Kritiek

Quim Torra houdt er al die jaren een ongezouten, soms weinig diplomatieke mening over Spanje op na. Op Twitter verweet hij ‘de Spanjaarden’ zo een volk van verspillers te zijn, dat Catalonië koloniseert. Hij verwijt zowel Frankrijk en Spanje ‘vernietigers van naties’ te zijn. Een van zijn meest spraakmakende artikels die nu opnieuw boven gerakeld worden, is ‘De taal en de beesten’, waarin hij zich danig ergert over een voorval waarbij een Spanjaard, bij een vlucht van Swiss Air naar Barcelona, zich beklaagt bij de luchtvaartmaatschappij wanneer de aankondiging bij het landen ook in het Catalaans wordt gebracht. In een poëtische maar vlijmscherpe en genadeloze taal, sabelt Torra zo de gemiddelde Spaanse nationalist neer en vergelijkt hen met ‘Aasdieren, adders, hyena’s. Beesten met een menselijke gedaante, en tezelfdertijd, met de mond vol haat. Een verontruste haat, walgend, als met een verroest gebit, tegen alles wat de [Catalaanse] taal vertegenwoordigt.’

De verzamelde Spaanse pers en politiek waren er dan ook als de kippen bij om op hun beurt Torra neer te sabelen en hem af te schilderen als een ‘etnicist, racist, xenofoob, supremacist’ en meer van dergelijk fraais. Torra probeerde olie op te golven te gieten door zich te verontschuldigen voor de – ondertussen gewiste – tweets en uitspraken en vroeg rekening te houden met de context en journalistieke schrijfstijlen. De toon lijkt echter gezet vanuit het unionistische kamp en de kans is groot dat Torra nog vaak aan zijn uitspraken zal herinnerd worden, zelfs al worden sommige onterecht op zijn conto geschreven. Hoewel Quim Torra retorisch nochtans sterk staat, heeft hij eerder het imago van een ouderwets politicus. Een stemmentrekker op de hoogte van Puigdemont zal hij dus niet worden, al zeker niet tussen de Spaanstalige Catalanen.

Komt Puigdemont terug?

Quim Torra liet alvast verstaan dat zijn regering voorlopig is en dat – wanneer mogelijk – Carles Puigdemont opnieuw het roer zou overnemen van de Generalitat. Puigdemont zal heel binnenkort in Duitsland uitsluitsel krijgen over zijn mogelijke uitlevering aan Spanje, net zoals zijn drie kompanen in Brussel. Verwacht wordt dat de andere politici, opgesloten in Madrileense cellen, in de herfst voor het Spaanse gerecht zullen verschijnen. Vanuit de Catalaanse politieke partijen wordt de vrijspraak geëist, gezien de politici aangeklaagd worden voor opstand en rebellie – aanklachten waarbij geweld een kernelement is – en misbruik van overheidsgeld voor het organiseren van het referendum, terwijl Spaanse Financiënminister Cristóbal Montoro al herhaaldelijk aangaf dat er geen belastinggeld werd gebruikt voor de organisatie van het referendum.