Christophe Bostyn en Karl Drabbe: ‘Ook na Catalaanse verkiezingen zal dialoog met Madrid muurvast blijven’

Op 14 februari houdt Catalonië vervroegde verkiezingen. Begin oktober 2020 besliste het Spaanse Hooggerechtshof dat minister-president Quim Torra het komende anderhalf jaar geen politiek mandaat mag uitoefenen en niet verkiesbaar is. Deze beslissing kwam er nadat Torra weigerde om tijdens de verkiezingsperiode van 2019 een spandoek weg te halen van het regeringsgebouw, dat de vrijlating van de Catalaanse gevangenen eiste. In deze aflevering van Doorbraak Radio geven Cataloniëkenners Christophe Bostyn en Karl Drabbe hun analyse van de komende Catalaanse verkiezingen.

De vervroegde verkiezingen

De verkiezingen wilden de Catalanen laten plaatsvinden in mei, maar het Spaans Hooggerechtshof heeft dit verhinderd. Deze verkiezingen zullen opnieuw geen gewone verkiezingen zijn, zegt Bostyn. ‘Het zal niet alleen over de gezondheidszorg gaan maar ook over het sociaal bloedbad door de coronamaatregelen.’ Er zijn heel wat mensen die economisch nadeel ondervinden van de coronamaatregelen en al sinds vorige zomer aan het wachten zijn op een financiële vergoeding. Daarnaast rijst ook de vraag in welke mate het onafhankelijkheidsstreven en de opkomstgraad in deze verkiezingen zullen meespelen. Het is afwachten uit welk kamp de meeste kiezers komen opdagen, voegt Drabbe hieraan toe. Want sowieso speelt het onafhankelijkheidsstreven opnieuw een rol in de campagne.

Catalaanse politieke gevangenen

In 2019 veroordeelde het Spaanse Hooggerechtshof negen Catalaanse separatisten tot celstraffen van negen tot dertien jaar. Deze straf krijgen ze voor ‘opruiing’ en misbruik van overheidsgeld, omdat ze in 2017 een referendum voor de onafhankelijkheid van Catalonië organiseerden. De Catalaanse politici werden veroordeeld op basis van een rechtsgrond die wij in onze Belgische grondwet niet kennen, zegt Drabbe.

De politieke gevangen kunnen zich niet kandidaat stellen bij de verkiezingen door het verlies van hun politieke rechten maar ze drukken wel hun stempel op de verkiezingscampagne, zegt Bostyn. De links-republikein ‘Junqueras is alomtegenwoordig en voert volop campagne.’ Het penitentiair verlof laat hen toe om overdag de gevangenis te verlaten waardoor ook de veroordeelde Catalaanse politici verkiezingscampagne kunnen voeren. In feite speelt er hier een kat-en-muisspel tussen Spanje en Catalonië doordat het gevangeniswezen een regionale bevoegdheid is en het dus de Catalaanse overheid is die het regime voor het penitentiair verlof bepaalt.

Belangrijke figuren

Naast de veroordeelde Catalaanse separatisten zijn er nog een aantal andere belangrijke personen om deze verkiezingen in het oog te houden. Salvador Illa, de voormalige Spaanse minister van volksgezondheid, wordt naar voor geschoven als een populair figuur maar volgens Bostyn is dit wat overroepen. ‘De mensen zijn niet onverdeeld tevreden over zijn coronabeleid.’ Maar de partij van Illa, de sociaaldemocratische, unionistische PSC, zou wel voor het eerst sinds lang kans maken om de leiding te nemen, denkt Bostyn.

Drabbe wijst er wel op dat de peilingen met een korrel zout moeten genomen worden. in ‘Spaanse’ peilingen scoort het unionistische kamp doorgaans beter. In ‘Catalaanse’ peilingen zijn de catalanisten aan de winnende hand. ‘De vraag blijft wie de grootste partij wordt en dat kunnen de sociaaldemocraten, de centrum-linkse onafhankelijkheidspartij ERC of de centrumpartij Junts van Puigdemont worden.’  Verder blijft het ook spannend afwachten welk percentage van de stemmen het extreemrechtse Vox haalt.

Independentisten versus unionisten

Belangrijk in deze verkiezingen, zoals in alle vorige, is de tweedeling tussen partijen die voor onafhankelijkheid zijn en partijen die willen dat Catalonië een onveranderlijk onderdeel van Spanje blijft. Het independentistische kamp trok in de vorige verkiezingen van 2015 nog als één blok naar de kiezer maar sinds de verkiezingen in december 2017 is er geen sprake meer van blokvorming en gaan ze elk meer hun eigen weg.

‘De enige rode lijn in het independentistische kamp is het “proces” dat ontstaan is na het onafhankelijkheidsreferendum’ van 1 oktober 2017. Maar op welke manier de onafhankelijkheid dan moet bereikt worden is uiteenlopend en zorgt voor verdeeldheid. In het unionistische kamp is er zelfs nooit sprake geweest van blokvorming, zegt Drabbe. Een samenwerking van radicaal-links tot extreemrechts is daar geen optie.

Dialoog met Madrid

Wat indien de partijen die voor onafhankelijkheid zijn de verkiezingen winnen? Welke richting zal de relatie met Madrid dan uitgaan? Volgens Bostyn en Drabbe zijn er twee opties. In principe is er een meerderheid om de amnestiewet te stemmen in het Spaans parlement maar de PSOE weigert dit. Verder is er ook een regeringspardon mogelijk, waardoor de veroordeling blijft maar de straf wordt kwijtgespeeld. ‘Maar het blijft de vraag of dit laatste wel voldoende is voor de Catalaanse separatisten.’

De tactiek van Madrid blijft om nergens op toe te geven waardoor de Catalaanse separatisten geen weg uit deze politieke crisis kunnen bekomen, zegt Bostyn. ‘Ze zullen helaas niets kunnen verkrijgen van Madrid.’

Coronacrisis in Catalonië

De coronacijfers die ons uit Spanje bereiken hebben meestal betrekking op het volledige land. Maar hoe is het gesteld met de crisis in Catalonië, dat toch een welvarendere regio is dan de rest van Spanje? Bostyn denkt niet dat de coronacrisis beter wordt aangepakt in Catalonië dan in de rest van Spanje. De belangrijkste bevoegdheden van de Spaanse regio’s zijn gezondheidszorg en onderwijs, en ondanks het feit dat Catalonië welvarend is hebben zich daar in de ziekenhuizen taferelen afgespeeld die we bij ons niet zagen.

Toch zal de huidige regering tijdens de verkiezingen niet afgestraft worden voor de aanpak van de coronacrisis, denkt Drabbe. De huidige regering bestaat uit independentistische partijen, terwijl de partijen die tegen onafhankelijkheid zijn in de oppositie zitten. ‘Die tweedeling blijft ook vandaag nog spelen.’ De belangrijkste vraag bij deze verkiezingen is of de partijen die voor onafhankelijkheid zijn de magische drempel van 50% zullen halen of niet, zegt Drabbe. En vooral, of voor het eerst in de electorale geschiedenis, die independentistische partijen meer dan 50 procent van de kiezers kunnen halen.

Auteur artikel: Rani De Leeneer

Voor een overzicht van de partijen, belangrijkste politici en de campagne kan u in een vorig artikel van Karl Drabbe terecht.