‘Effectentaks biedt N-VA kans voor stevige oppositie’

Deed de regering-De Croo goed met de nieuwe lockdown? Betekent eenheid van commando confederaliseren of herfederaliseren? En betekent de nieuwe effectentaks ook nieuwe transfers? In hun tweewekelijkse podcast fileren Karl Drabbe en Carl Devos de politieke toestand in België.

Lockdown was nodig

De lockdown was onvermijdelijk, stellen beide heren. Drabbe wijst erop dat andere, omringende landen al drastische beperkende maatregelen hadden getroffen. België kon dus niet kon achterblijven. Zeker niet nadat Macron Frankrijk op slot deed. Een derde van de Franstaligen in België haalt zijn nieuwsgaring immers in Frankrijk, wat we bij de eerste lockdown ook al merkten, stelt Drabbe vast. Devos sluit daarbij aan: ‘de cijfers lieten geen andere keuze toe.’ Maar hij wijst erop dat premier De Croo bij de regeringsverklaring zei dat België geen tweede lockdown kon verdragen. Wat betekent dat velen dachten dat een tweede lockdown te vermijden was, bijvoorbeeld ‘met chirurgische maatregelen’ Onterecht, bleek ondertussen. We hebben te snel versoepeld, benadrukt Devos. ‘Als we langer strengere maatregelen hadden volgehouden hadden we de lockdown kunnen vermijden.’

Collectief falen

Dat toont niet louter een falen van de overheid, maar een collectief falen, zegt Devos. Bronnenonderzoek is niet goed ontwikkeld, contact tracing werkt niet, de teststrategie is fundamenteel bijgestuurd omdat er niet voldoende capaciteit was… ‘Het is ook een collectief falen door een kakofonie van maatregelen: regio’s onder mekaar, regio’s tegen federale regering…’ De prof stelt vast dat het federale systeem niet gewapend is om slagkrachtig op te treden. Onder meer omdat er geen hiërarchie van normen is. Devos houdt geen pleidooi om zo’n hiërarchie in te voeren vermits de verschillende niveaus exclusieve bevoegdheden hebben. ‘Het kan bij ons maar werken als alle neuzen in dezelfde richting staan. Dat is niet evident in België. Sommige partijen zullen dat aangrijpen om hun standpunten over herfederalisering – bijvoorbeeld van de zorg – concreet te maken. De vraag is hoe je voor een eengemaakte commandostructuur zorgt in een crisis als de huidige, stelt Devos.

Eenheid van commando

Drabbe wijst op de meer confederale invulling van het Overlegcomité in vergelijking met de Nationale Veiligheidsraad. Nu zitten alle zogenaamde federatieve eenheden van België samen rond de tafel. ‘Dan zie je dat er gesjacherd wordt,’ merkt hij op. ‘Het is niet omdat er nu wel eenheid van commando is,’ zoals afgelopen week bleek, ‘dat de problemen van tafel zijn.’ Media blijven immers verschillende niveaus tegenover elkaar uitspelen.

‘Als er op vrijdagavond wordt gezegd: we gaan in lockdown, dan had dat de dag erop al realiteit moeten zijn, ook al is dat moeilijk te organiseren. We hebben daar gedurende twee dagen onze voeten aan geveegd,’ zegt Drabbe. Hij vervolgt: ‘Een overheid is niet alleenzaligmakend. Als burger, als samenleving heb je plichten tegenover jezelf en tegenover je naasten.’

Eenheid van commando zal niet alle problemen zal oplossen, maar het is wel een noodzaak volgens Devos. Drabbe vult aan dat dat maar zinvol is als beslissingen snel worden uitgevoerd én er een concrete handhaving mee gepaard gaat. Devos: ‘De federale regering had het wetgevend kader moeten voorbereiden voor de persconferentie en de maatregelen de dag erop laten ingaan.’

Confederaliseren of herfederaliseren?

Het Overlegcomité groeit nu uit tot een ‘superregering’, zegt Devos. ‘Een regeringsorgaan dat federaal beleid voert. In tijden van crises is er dus een orgaan dat kan coördineren, ook al zijn bepaalde structuren en regels nog niet wat ze zijn’ Drabbe vult aan: ‘het zijn dus de deelstaten die rond de tafel zitten, met de federale regering, waardoor je een gedeeltelijke vertaling krijgt van het confederalisme waar onder andere de N-VA naar streeft.’ Al zijn er heel wat onevenwichten. Drabbe: ‘Door het samengaan van het Vlaams Gewest en de Vlaamse Gemeenschap zit Vlaanderen daar met één vertegenwoordiger, Jan Jambon, en de rest van België zit daar met vier vertegenwoordigers.’

Devos stelt dezelfde onevenwichten vast, maar benadrukt dat Jan Jambon een vetorecht heeft. Hij zou dat kúnnen gebruiken want het Overlegcomité beslist bij consensus. ‘Het probleem is dat Jambon namens de Vlaamse regering spreekt. En in die regering zitten twee andere partijen die ook op het federale niveau besturen en een zekere loyauteit voeren ten aanzien van dat federale beleid. En dat is hinderlijker dan een meerderheid aan niet-Vlaamse vertegenwoordigers.’

Effectentaks: nieuwe transfer?

Van dat federale beleid hebben we trouwens nog niet veel gezien, stelt Devos vast. Er ligt een effectentaks op tafel, maar meer output is er niet, behalve natuurlijk het coronabeleid. ‘En dat is beter dan van de vorige regering. De communicatie is goed en dat is de helft van het beleid, of je dat goed vindt of niet.’

De effectentaks vindt Devos interessant, omdat het een herstel is van de taks die in de regering-Michel tot stand kwam. ‘De liberalen komen daar nu mee weg omdat de effectentaks wordt gekoppeld aan de zorg, aan de strijd tegen corona.’ De liberalen ‘slikken een belastingverhoging en aan de andere kant zijn de linkse partijen zeer stil.’ Dat groenen en socialisten dit slikken, vindt hij ‘heel straf’. ‘Links en rechts accepteren de effectentaks: er is een grote bereidheid bij de partijen om elkaar geen pijn te doen. Er moeten nog een aantal punten bekeken worden, maar het politieke proces is voorbij, en dat wijst op een grote solidariteit onder de Vivaldipartijen.’

Drabbe nuanceert: het politieke proces is nog niet voorbij volgens hem. ‘Er zitten wel wat meer addertjes onder het gras dan enkel de goedkeuring door de Raad van State. Het geld zou gaan naar de grote pot van de sociale zekerheid en niet specifiek naar zorg, dus daar bijt Open Vld in het zand. In de wetteksten die voorliggen,’ zo leest hij, ‘is er geen beperking in de tijd voorzien, dus wordt die effectentaks een blijvertje.’ Bovendien zullen alle rechtspersonen belast worden, niet enkel natuurlijke personen, dus alle vzw’s, vennootschappen, universiteiten, gemeenten en ocmw’s, intercommunaules provincies en alle regionale overheden… ‘Dan ontstaat er een nieuwe transfer én een dubbele tansfer. Een transfer van elke overheid naar het federale nivau.’ (Meer hierover kan u elders lezen op Doorbraak — red.)

Belangenconflict?

Drabbe stelt zich de vraag of hier geen reden is voor de Vlaamse regering om een belangenconflict in te roepen. En omdat alle vennootschappen onder de wet vallen, krijg je een bijkomende onevenredige transfer: ‘Vlaanderen zal bovengemiddeld opnieuw meer moeten afdragen dan Franstalig België.’ Tot slot gaat het hier over alle rechtspersonen, en dus niét de vakbonden. Zij hebben geen rechtspersoonlijkheid, ‘maar wel grote oorlogskassen.’

Volgens Drabbe heeft de N-VA aan de nieuwe effectentaks een vette kluif om oppositie te voeren en zichzelf terug op de kaart te zetten. Devos gaat daarin mee: de Vlaams-nationalisten kunnen in de verf zetten ‘kijk eens wat er gebeurt met een regering zonder Vlaamse meerderheid.’ Maar hij nuanceert tegelijkertijd. ‘Het kan de N-VA hinderen omdat ze in de regering-Michel de vorige versie van de effectentaks wou laten functioneren.’ Wordt de nieuwe effectentaks straks snel goedgekeurd, dan zal iedereen zich nog herinneren dat N-VA oppositie voert tegen een wet waar ze deels zelf heeft mee ingestemd in de vorige legislatuur. En ‘daar zal de N-VA het moeilijk mee hebben.’

Beluister ook onze andere podcasts: