Ivan de Vadder en Jan Callebaut: ‘Optelsom van Groen en N-VA heeft partijpolitieke toekomst’

Wetstraatjournalist Ivan De Vadder en marktonderzoeker Jan Callebaut sloegen de handen in elkaar om een boek te maken. Daarin gaan ze op zoek naar wat ze ‘het DNA van Vlaanderen’ noemen. Het gesprek dat David Geens met beide auteurs voerde, kan u beluisteren in de podcast.

Verwachtingen

Dat DNA is een weerslag van tien jaar onderzoek dat Callebaut heeft gedaan tussen 2009 en 2019, in opdracht van de VRT. Telkens werd aan een grote groep Vlamingen gevraagd hoe ze in het leven staan. De Vadder stelt vast dat politiek onderzoek vaak peilen is, een antwoord zoeken op de vraag ‘op wie gaat u stemmen?’ Dit DNA-onderzoek ging veel dieper: ‘wat zijn uw angsten, dromen, verwachtingen, waar bent u mee bezig?’ Open vragen, maar ook waarden en persoonlijkheidskenmerken werden getoetst. Op drie verschillende momenten, telkens voor de Vlaamse verkiezingen werd zo het Vlaamse opinielandschap in kaart gebracht. Die verwachtingen koppelde De Vadder aan het politieke landschap en zijn partijen.

In het onderzoek werd telkens vertrokken van menselijke verwachtingspatronen: ‘hoe ziet de ideale samenleving er voor jou uit’. Nadien heeft Callebaut getoetst hoe het aanbod van de politieke partijen wordt ervaren als een antwoord op die idealen en verwachtingspatronen. ‘Mensen geven hun waarden weer die ze koppelen me de politieke partijen.’

Toets je die verwachtingspatronen aan de politieke partijen, dan merk je dat de traditionele partijen steeds verder weg dwalen van de verwachtingen van de Vlamingen. Dat verklaart waarom ze in de feitelijke verkiezingen keer op keer achteruitgaan. In 1999 haalden die nog 60% van de kiezers, 20 jaar later is dat amper 38%.

Toekomst

Behalve de traditionele partijen, die in de problemen zitten, zijn er partijen die een ‘utopie’ uitstralen, een toekomstbeeld hebben. Dat zijn Vlaams Belang, Groen en PVDA. De Vlaming apprecieert dat wel, maar gelooft er dan weer niet in dat net die drie partijen erin zullen slagen dat beeld in realiteit om te zetten. Het ontbreekt hen aan daadkracht.

De derde groep bestaat in Vlaanderen uit één partij. Een partij die verantwoordelijkheid neemt, inspireert en succesvol is – dat zijn de waarden die de Vlamingen noemen. In de ogen van de Vlamingen zou  die partij moeten besturen, en dat is de N-VA.

Wetstraat

De Vadder noemt de resultaten heel belangrijk voor Wetstraatjournalistiek. Nu wordt er gemeten waarom mensen stemmen op partij x of y. Hij noemt dat ‘meten in het verleden’. Met ‘het DNA van Vlaanderen’ kan je ook peilen wat de Vlamingen in de toekomst willen, en als je daar de politieke partijen op projecteert, kan je ook in kaart brengen hoe die partijen het in de nabije toekomst kunnen doen. De Vadder geeft één voorbeeld: in 2009 zie je in het onderzoek angst voor ongecontroleerde migratie en angst voor de sociale zekerheid. En toch is migratie maar sinds de zomer van 2015 politiek aanwezig. De Vadder: ‘Westraatjournalisten zijn goed getraind om te weten waar politici mee bezig zijn.’ Dit onderzoek leert waar de mensen mee bezig zijn.

Jan Callebaut is met het ‘DNA’ begonnen toen hij werd gevraagd de campagne van Leterme te ondersteunen. ‘Toen besefte ik dat partijen weinig weten over het verwachtingspatroon van hun klanten, dus de kiezers. De meeste partijen leven in hun eigen werkelijkheid, en ik probeer de wereld te bekijken vanuit de klant, de kiezer. Dat is geen evidentie voor de meeste politieke partijen. Zij luisteren in feite weinig naar de behoeften van de burger.

N-VA + Groen

Welke politieke stroming sluit dan wel goed aan bij de wensen van de Vlamingen? Volgens Callebaut ligt die in de combinatie van een beleidspartij en de ‘groene droom’. ‘Wie het meest bereid is verandering in de structuur van de maatschappij na te streven, wie op een dynamische manier met de economie omgaat. Hetzelfde geldt voor de optimistische wereldverbeteraars, zoals we die in het boek noemen. Een combinatie van Groen en N-VA, dat zijn de mensen die het meest soepel van geest zijn en vooruit willen met deze maatschappij op een manier dat de samenleving verbetert.’ In de praktijk kunnen die partijen niet door een deur, ‘maar ze doen allebei een appel op mensen die bereid zijn om de samenleving in een andere plooi te leggen.’ Callebaut noemt het een uitdaging om een “andersoortige” dialoogvorm mogelijk te maken tussen beide partijen en hun kiespublieken.’

De Vadder pikt daarop in. Is de coronacrisis niet het ideale moment op een andere manier tegen de dingen aan te kijken? Deze crisis zou een uitdaging moeten vormen voor alle partijen. Als men nu niet de uitdaging ziet om er iets aan te doen, wanneer dan wel?’ Gebeurt dat niet, dan vreest De Vadder het ergste voor de politiek in dit land.

Volgens de Vlaming wordt de N-VA gezien als een succesvolle, inspirerende verantwoordelijke partij. Net zij stapt uit de regering naar aanleiding van Marrakesh. Dat stemde niet overeen met de verwachtingen. Nog los van het eigenaarschap van migratie, namelijk bij het VB. Daar ligt een bealngrijke reden voor de achteruitgang van de N-VA in de laatste verkiezingen.

Het boek Het DNA van Vlaanderen is beschikbaar in de online boekhandel van Doorbraak.