Marc Bossuyt: ‘Er is nood aan een positieve invulling van het terugkeerbeleid’

De commissie-Bossuyt, verantwoordelijk voor de evaluatie van het terugkeerbeleid van illegale migranten in ons land, heeft een reeks aanbevelingen klaar om het beleid te verbeteren. Marc Bossuyt, professor en voorzitter van de commissie, geeft in deze aflevering van Doorbraak radio in primeur een woordje uitleg over de pijnpunten in het huidige beleid en hoe de aanbevelingen voor verbetering kunnen zorgen.

De opdracht van de regering

In maart 2018 kreeg de commissie-Bossuyt de opdracht om het terugkeerbeleid te evalueren. De evaluatiecommissie is daardoor vooral samengesteld uit personen die verantwoordelijk zijn voor dat beleid, zoals de directeur-generaal van de Dienst Vreemdelingenzaken en de directeur van Fedasil. Bossuyt werd voorzitter van de commissie door zijn ervaring als de eerste commissaris-generaal voor de vluchtelingen en staatlozen van 1987 tot 1997. Ook daarna bleef hij de materie opvolgen.

De commissie-Bossuyt is in feite de opvolger van de commissies-Vermeersch, die eindverslagen afleverden in 1999 en 2005. ‘Er werd al lang aangedrongen op een opvolgingscommissie en de rel over de terugkeer van transmigranten uit Soedan heeft de oprichting van een nieuwe commissie in een stroomversnelling gebracht.’

De werking van de commissie

Volgens Bossuyt zijn er heel wat pijnpunten in het huidige terugkeerbeleid van migranten. ‘De commissie heeft het volledige proces van terugkeer ingedeeld in 24 stappen en stap voor stap geëvalueerd.’ Op die manier gaat de commissie-Bossuyt tot in detail na hoe alles verloopt, wat de transparantie ten goede komt.

Na de evaluatie volgen dan aanbevelingen om het beleid te verbeteren. Bossuyt vindt het vooral belangrijk dat de commissie de context schept waarin het terugkeerbeleid verloopt. ‘Het is belangrijk dat iedereen inziet dat een goed terugkeerbeleid noodzakelijk is en we moeten er kunnen op rekenen dat die aanbevelingen uitgevoerd worden.’

Het belang van een goed terugkeerbeleid

Een migratiebeleid dat evenwichtig is, moet langs de ene kant bepalen welke mensen mogen binnenkomen en aan de andere kant welke mensen niet mogen binnenkomen, zegt Bossuyt. ‘Het heeft geen enkele zin om procedures te hebben over wie mag blijven en wie niet, als degene die niet mogen blijven toch kunnen blijven.’ Zonder een goed terugkeerbeleid hinkt het migratiebeleid dus op één been.

De aanbevelingen van de commissies-Vermeersch zijn in hoge mate uitgevoerd, waardoor het humane karakter van het terugkeerbeleid sterk is verbeterd. Maar de efficiëntie van het beleid laat nog vaak de wensen over. ‘Er zijn voldoende richtlijnen, maar die consequent uitvoeren blijft een pijnpunt.’ Het gebrek aan efficiëntie is volgens Bossuyt vooral te wijten aan een gebrek aan medewerking. Regels in verband met terugkeer van migranten stuiten nog vaak op verzet. ‘Er is dus nood aan een positieve invulling van het terugkeerbeleid.’

Gedwongen vertrek

Bossuyt is duidelijk: wie niet vrijwillig vertrekt, moet gedwongen worden. ‘Anders wordt het probleem alleen maar groter en groter.’ Een groot probleem is de woonstbetreding, zegt Bossuyt. Vroeger kon de politie meteen tussenkomen en de personen die zogenaamd op heterdaad betrapt werden bij het illegaal betreden van een woning meteen verwijderen. Nu is er eerst de tussenkomst van een onderzoeksrechter nodig. Tegen deze beslissing ontstond ook weerstand in het parlement, dus men heeft het probleem doorgeschoven naar de eerste minister die het dan maar moest oplossen. Dit is echter nog steeds niet gebeurd. De commissie-Bossuyt heeft dit probleem proberen op te lossen, maar om tot een constructieve oplossing te komen zou de strafmaat voor illegaal verblijf moeten verhoogd worden naar één jaar, in plaats van de nu gangbare drie maand.

Om de aanbeveling van de commissie in de praktijk om te zetten en dus de onderzoeksrechters effectief te laten tussenkomen, zal ook het college van procureurs-generaal moeten meewerken, wat ze tot nu toe weigeren te doen. Hiervoor kan desnoods de minister van Justitie ingezet worden, die gemachtigd is om instructies te geven.

Wordt het beleid dan minder menselijk?

Bossuyt is het niet eens met die kritiek die zou kunnen ontstaan op het terugkeerbeleid na de aanbevelingen van de commissie. ‘Menselijkheid bestaat niet uit het laten voortduren van mistoestanden.’ Illegaal verblijf leidt juist tot uitbuitingen, wat zeker niet menselijk is. Het is onmogelijk om menswaardig te overleven in de illegaliteit. Deze misbruiken dienen dus juist aangepakt te worden en dat kan enkel door de illegaliteit in haar geheel aan te pakken. Het beleid zal juist humaner worden wanneer het beleid duidelijk wordt.

Redacteur artikel: Rani De Leeneer