Marjan Maes: ‘Pensioen is geen sociale verzekering meer’

Naast het verhogen van het minimumpensioen werkt de federale regering aan een algemene pensioenhervorming. Deze hervorming komt meer dan op tijd, want we zitten midden in de ontsporing van ons pensioenstelsel. In deze aflevering van Doorbraak Radio geeft Marjan Maes, pensioenexpert verbonden aan de KU Leuven, meer uitleg over de noden van ons pensioenstelsel.

Is de pensioenhervorming nodig?

Maes denkt zeker dat de pensioenhervorming die er zit aan te komen broodnodig is. We bevinden ons midden in de ontsporing van ons huidig pensioenstelsel en in die zin komt deze hervorming misschien zelfs net te laat. Als we nu grondig hervormen komen we in een situatie waar we de schade beperken, zegt Maes. ‘We wachten hier eigenlijk al 20 jaar op.’ De vergrijzingskost groeit aan en de maatregelen die recent nog genomen werden verhogen die kost juist, zegt Maes.

Door de stijging van de levensverwachting die zich nu ook nog verderzet stijgt de afhankelijkheidsratio naar ongeveer 54% tegen 2050. In 2000 bedroeg deze nog 30%. Dit betekent dat per gepensioneerde er tegen 2050 minder dan 2 werkenden zijn tegenover 3 werkenden per gepensioneerde in 2000. ‘Dat is de basis van de vergrijzing.’ Extra geld kan hier niks aan veranderen, benadrukt Maes. Het komt er dus op neer om het aantal actieven op de arbeidsmarkt te verhogen.

Verhogen werkzaamheidsgraad

Ondanks het feit dat het probleem van de vergrijzing er zat aan te komen is men sinds de jaren ’80 begonnen met het invoeren van allerlei mogelijkheden voor vervroegde uittreding van de arbeidsmarkt, zegt Maes. ‘Het probleem van de vergrijzing is hierdoor nog groter geworden.’ Enerzijds is er het demografische probleem van een grotere groep ouderen maar anderzijds is er het probleem van de vervroegde pensionering, wat een verkeerde beleidskeuze was.

De gemiddelde leeftijd waarop mensen op pensioen gaan ligt in het buitenland veel hoger dan bij ons. ‘Wij bengelen nog steeds achteraan.’ Andere landen zoals Nederland en Duitsland hebben in het verleden wel moeilijke beslissingen durven nemen zoals het verhogen van de wettelijke pensioenleeftijd.

De ouderenwerkloosheid

Het optrekken van de wettelijke pensioensleeftijd ging samen met een verhoging van de ouderenwerkloosheid, zegt Maes. ‘Het is gekend dat dit communicerende vaten zijn.’ Om het gewenste effect van een pensioenverhoging te bekomen moet je ouderen dus ook ondersteunen en begeleiden in de zoektocht naar een job. Blindstaren op de pensioensleeftijd alleen zal niet tot oplossingen leiden op lange termijn.

Lang werken, hoog pensioen?

Mensen die langdurig werken hebben vandaag de dag geen hoog pensioen meer. Het pensioen is dus geen sociale verzekering meer zoals het vroeger was, benadrukt Maes. ‘Het is bijzonder jammer dat men in het beleid niet streeft naar een deftige levensstandaard voor gepensioneerden.’ Het is belangrijk om mensen die langer kunnen werken ook langer te doen werken maar tegelijkertijd moet het beleid ervoor zorgen dat wanneer deze mensen op pensioen gaan ze ook een deftige levensstandaard kunnen behouden. De besparingsmaatregelen uit de jaren ’90 heeft ons op dit punt gebracht, zegt Maes. ‘Mensen die lang bijdragen aan het systeem hebben recht op een eerlijk pensioen.’ Louter het invoeren van het minimumpensioen is hiervoor geen oplossing.

Differentiatie op de arbeidsmarkt

Het verhogen van de pensioenleeftijd is niet in iedere sector mogelijk, daarom is het belangrijk een onderscheid te maken tussen beroepen. Mensen met een lange loopbaan zijn meestal mensen die vroeg op de arbeidsmarkt gekomen zijn en weinig gestudeerd hebben. Voor die mensen moet er een andere pensioenregeling zijn dan voor mensen die tot hun 25 gestudeerd hebben, zegt Maes. De levensverwachting van hooggeschoolden is daarnaast ook hoger dan voor laaggeschoolden, een andere regeling voor laaggeschoolden is dus eerlijk, benadrukt Maes.

Redacteur: Rani De Leeneer