Michel Maus: ‘Er is een momentum voor een grote fiscale hervorming’

De Vivaldiregering wil in haar nieuw fiscaal beleid ruim 1 miljard euro uit de strijd tegen fiscale fraude halen. Is dit wel haalbaar? In deze aflevering van Doorbraak Radio bespreekt Michel Maus, professor fiscaal recht aan de VUB, deze vraag en gaat hij dieper in op de noodzakelijke hervormingen in het fiscaal beleid.

Is 1 miljoen haalbaar?

Fraudebestrijding is normaal gezien het sluitstuk van een begroting, zegt Maus. ‘Het is dus vreemd dat we in het kader van dit regeerakkoord met de omgekeerde situatie zitten.’ De opbrengst uit fraudebestrijding is het zwaarste deel in de 4 miljard die men moet zoeken. Volgens Maus is dit wel realistisch, maar zal er wel moeten nagedacht worden over een andere benadering van fraudebestrijding.

Fraudebestrijding doet vooral aan symptoombestrijding, vindt Maus. ‘Tot op heden is er weinig aandacht voor de oorzaken van fraude.’ Daarnaast zou die 1 miljard ook kunnen bereikt worden door de fraudegraad naar beneden te brengen. ‘België heeft nog steeds een zeer grote zwarte economie in vergelijking met andere landen.’ België moet de koppeling maken tussen enerzijds het fraudebestrijdingsapparaat en anderzijds de preventie.

De oorzaken van fraude

Fiscale fraude is zeker geen maatschappelijk aanvaard fenomeen, op dat vlak is de maatschappij wat veranderd, zegt Maus. Kijkend naar de oorzaken op basis van een bevraging blijkt dat de lage pakkans, de hoge belastingdruk, de oneerlijke verdeling van de belastingdruk, oneerlijke concurrentie en economische noodzaak de meest voorkomende redenen zijn. ‘Vooral de hoge belastingdruk en de ongelijke verdeling hebben weinig met repressie te maken en zijn een belangrijk punt waar men moet op hameren.’ Er moet hard op die ongelijke verdeling worden ingezet als men de mindset van de mensen wil veranderen, zegt Maus.

De hervormingen

Er is een momentum aan het komen om naar een grote fiscale hervorming te gaan, vindt Maus. ‘Dat staat trouwens ook in het regeerakkoord.’ De huidige regering gaat zich nu focussen op de voorbereiding van een grote fiscale hervorming. Er wordt veel gesproken over de term ‘fiscale rechtvaardigheid’, maar de vraag blijft hoe de belastingdruk meer gelijk verdeeld kan worden. Maus haalt als voorbeeld de successierechten aan, die historisch gezien de meest herverdelende belasting in ons stelsel is omdat grote vermogens worden afgeroomd. ‘Maar de dag van vandaag is deze belasting eigenlijk niet meer zo herverdelend door de achterpoortjes.’

De overheid moet vooral grote kuis houden in de uitzonderingsregimes en de ontwijkingsmechanismen om de belastingdruk eerlijker te maken, zegt Maus.

Vermogensvlucht

Politiek gezien staat het zeer mooi om te zeggen dat de burgers met de grootste daadkracht het meest moeten bijdragen. Maar zal het kapitaal niet snel uit België verdwijnen indien er maatregelen genomen worden? Maus wijst erop dat het inderdaad juridisch gezien niet zo evident is om dit door te voeren. Een voorbeeld is de effectentaks die door het grondwettelijk hof werd vernietigd. ‘Open Vld denkt nu opnieuw aan een gewijzigde vorm van de effectentaks, maar dat is absoluut niet de manier waarop men te werk moet gaan.’ Volgens Maus zal een gewijzigde vorm van de effectentaks hetzelfde juridische probleem opleveren wanneer het voor het grondwettelijk hof wordt gebracht.

Het probleem is vooral het vastleggen van grenzen. Wanneer is iemand rijk? ‘Dit is vaak nattevingerwerk en kan zware problemen opleveren.’ Er moet goed nagedacht worden over welke piste bewandeld moet worden. Een goede oplossing kan het maken van twee korven zijn: enerzijds de inkomsten uit arbeid en anderzijds die uit vermogen, die dan anders belast worden. ‘Maar alles staat en valt altijd met de belastingdruk.’ Wanneer die te hoog is kan er zeker kapitaal verdwijnen. De bijdrage moet aanvaardbaar en redelijk zijn.

Vermogensbelasting en vermogenswinstbelasting

Beide soorten belastingen kunnen goed nieuws zijn voor advocaten door de grote problemen die kunnen opduiken, zegt Maus. Het probleem is dat vermogen een waarde moet krijgen, en de vraag is wie dit in kaart zal brengen. ‘De fiscus zal van veel markten thuis moeten zijn om alles naar waarde te schatten.’ Volgens Maus is dit onbegonnen werk.

Bankgeheim

In België is er nog steeds weinig transparantie wat betreft bankgegevens. ‘In de nasleep van de bankencrisis is de internationale gemeenschap wakker geschud en heeft men bankgeheimsystemen naar de prullenmand verwezen.’ Door het uitwisselingssysteem is de fiscus goed op de hoogte van buitenlandse rekeningen van Belgen, maar als het over Belgische rekeningen gaat weet de fiscus eigenlijk niets. ‘Ook dat is puur een kwestie van tijd voor die juridische problemen zal geven op Europees vlak.’ Belgische banken hebben immers een streepje voor op andere banken door de huidige maatregelen, zegt Maus.

Tekst: Rani De Leeneer

Beluister ook onze andere podcasts: