Samira Azabar: ‘Moslims stemmen niet zozeer om religieuze redenen’

De moslimgemeenschap wordt in het dominante discours vaak afgebeeld als een monolithische groep. Als en hechte gemeenschap die dezelfde interesses en politieke belangen nastreeft. Binnen haar omgeving zag Samira Azabar echter juist een rijke diversiteit aan stemmen en deelname aan het politieke gegeven. Om deze reden is ze begonnen aan een studie omtrent de politieke keuzes die moslims maken en hun stemgedrag. In deze aflevering van Doorbraak Radio gaat de doctoraatsstudente politieke wetenschappen aan de UA dieper in op haar lopende onderzoek.

Meer dan het stemgedrag

Aan de ene kant ziet Azabar in de moslimgemeenschap heel geëngageerde mensen. Zij nemen deel aan het politieke en maatschappelijke leven. Anderzijds zijn er mensen die zeer wantrouwig staan tegenover de politiek en de regering in het algemeen. ‘Dit triggerde mij om te onderzoeken in welke mate die participatie het één of het ander is.’ Hiervoor kijkt ze naar het electorale — het stemgedrag, de politieke deelname en het waarom ervan — zegt Azabar, maar ook naar het non-electorale — zoals activisme en engagementen. Dit hele spectrum wordt bestudeerd in het lopende onderzoek.

Het dominante discours is dat moslims niet participeren aan de samenleving in België. ‘Daarom wilde ik kijken hoe dat electoraal en in bredere zin ook op het vlak van activisme juist zit.’ Ze wil weten wat moslims motiveert om zich te verdiepen in bepaalde issues of materies. Waar ze in de huidige context voor strijden, zegt Azabar. ‘Van daaruit ging ik op onderzoek.’ Aan de hand van surveys en een exitpoll bij de lokale verkiezingen heeft ze eerst het stemgedrag van moslims onderzocht. ‘Maar dat beantwoordt nog niet de waaromvraag. En dat is juist de kern van het onderzoek.’

De moslim stemt links

Uit de exitpoll van Azabar blijkt dat moslims eerder links stemmen. ‘Dat is een vaststelling die al een aantal jaren in onderzoek naar boven komt in heel Europa.’ Het idee is vaak dat mensen die religieus zijn, veeleer vertrekken vanuit dat religieuze kader, zegt Azabar. ‘Religie bepaalt alles, stellen onderzoekers vaak.’ Om dit te onderzoeken heeft Azabar over heel België korte interviews afgenomen over het moslimstemgedrag. ‘Daaruit bleek dat de redenen om op een bepaalde partij te stemmen, daarin niet zo verschilden van de meerderheid.’ Ze stemmen ook omdat ze zich identificeren met een bepaalde partij. Of omdat ze bepaalde issues op tafel willen zien. Het religieuze standpunt is veel minder van belang dan eerder aangenomen, zegt Azabar.

Moslims worden in dat opzicht veeleer gedreven door thema’s die linkse partijen aanvoeren. ‘Zoals sociale zekerheid, antidiscriminatie, werkomstandigheden en armoede.’ Dit komt doordat mensen met een migratie-achtergrond of van moslimorigine vooral in de lagere lagen van onze samenleving zitten, zegt Azabar. ‘Je ziet hier heel het idee van de issue-politiek. Maar ook de kandidaten spelen een rol.’ Moslims stemmen vaker op moslimkandidaten, zegt Azabar. En die zijn toevallig meer aanwezig bij linkse partijen. Daardoor gaan hun stemmen vaker in die richting. Dit terwijl er verwacht wordt dat er een aantal conservatieve religieuze gegevens meespelen, zegt Azabar. Deze zouden hen meer richting rechts drijven, normaal gezien. ‘Maar heel die waardenpolitiek speelt veel minder een rol voor moslims dan eerder aangenomen.’

Het activisme in de moslimgemeenschap

Er is een zeer grote diversiteit binnen de gemeenschap. Zowel op het vlak van hun actieve deelname aan de politiek als in bredere zin aan de maatschappij. ‘Zo vonden we in verschillende West-Europese landen enkele factoren die bijdragen aan het activisme.’ Daarin is religie wel één van de grootste drivers om deel te nemen aan het politieke gegeven en de samenleving, zegt Azabar. ‘Zeer gelovigen zijn meer geneigd om te participeren aan vrijwilligerswerk of een bijdrage te leveren.’ Daarin is het moskeegegeven ook zeer belangrijk. De collectieve moskeegemeenschap zou mensen ook effectief doen bewegen, zegt Azabar.

Daarnaast is er ook het gegeven van discriminatie in de samenleving. ‘We zien dat moslims die algemene of persoonlijke discriminatie meemaken, minder geneigd zijn om te participeren.’ Maar structurele vormen van discriminatie door instellingen of op de arbeidsmarkt zijn een andere gegeven, zegt Azabar. ‘Dan zien we dat ze juist méér geneigd zijn tot activisme.’ Om een doelgerichte verbetering in de samenleving te bewerkstelligen voor de moslimgemeenschap. Daar zie je vooral die gemeenschappelijke factor, zegt Azabar. ‘Moslims willen ook een beter leven. Voor zichzelf en voor hun kinderen. Meer gelijkheid, vrijheid en betere sociale interacties.’ Dat zijn bij hen incentives om te participeren aan de maatschappij.

De media hebben het vaak over de polarisering in de maatschappij. Het wij-zij-denken. ‘Gelukkig wordt dit als een gevaar gezien.’ Binnen de moslimgemeenschap is er uiteraard ook polarisatie, maar dit zijn heel kleine groepen volgens Azabar. ‘Het is vooral het idee uitgesloten te worden waarin ze verandering willen brengen.’ Dit heeft een effect op hun dagdagelijkse leven. ‘Moslims willen juist meer kijken naar hoe we kunnen samenleven en elkaar die vrijheid geven.’

Redacteur: Pieter-Jan Volkaert