Stijn Baert: ‘Praktijktesten op de arbeidsmarkt kunnen hun nut hebben’

Bart Somers, minister van samenleven en binnenlands bestuur voor Open Vld in de Vlaamse regering, legde afgelopen week opnieuw de praktijktesten op tafel. Hij moedigde lokale besturen aan om zelf praktijktesten te gaan uitvoeren. Coalitiepartner N-VA zit hierin niet op dezelfde golflengte als Somers wat voor spanningen zorgde binnen de Vlaamse regering. In deze podcast gaat Stijn Baert, arbeidseconoom verbonden aan de Universiteit Gent, dieper in op de etnische kloof en de praktijktesten op de arbeidsmarkt.

De etnische kloof op de arbeidsmarkt

De etnische kloof is zonder twijfel aanwezig op de arbeidsmarkt. De tewerkstellingsgraad van autochtone Belgen ligt ongeveer 25% hoger dan die van allochtone Belgen. Baert benadrukt dat de aanwezige etnische kloof niet meteen mag gelijkgesteld worden aan een probleem van discriminatie op de arbeidsmarkt. ‘In feite zijn er drie verklaringen voor de etnische kloof,’ aldus Baert. De eerste verklaring is een gebrek aan menselijk kapitaal bij allochtone Belgen. ‘Dit houdt in dat ze bijvoorbeeld vaker laagopgeleid een minder taalvaardig zijn dan autochtone Belgen.’ Een tweede verklaring is het gedrag aan de werknemerszijde. ‘Allochtone Belgen beslissen vaker zelf om zich niet aan te bieden op de arbeidsmarkt omwille van culturele redenen. We zien bijvoorbeeld dat er minder allochtone Belgische vrouwen actief zijn op de arbeidsmarkt dan autochtone Belgische vrouwen.’ Een laatste verklaring is het gedrag aan de werkgeverszijde waarbij het dan wel gaat over discriminatie.

Het nut van een diploma

De eerste verklaring, die van het menselijk kapitaal, kan deels opgelost worden door op het nut van een diploma te hameren. ‘Ook jongeren met buitenlandse roots moeten inzien dat een diploma hun kansen op de arbeidsmarkt vergroot.’ De etnische kloof op de arbeidsmarkt verkleint wanneer het opleidingsniveau stijgt. ‘De discriminatie die we vaststellen bij functies voor laagopgeleiden lijkt veel minder door te spelen in functies voor hoogopgeleiden. Een diploma halen heeft dus zeker zijn nut,’ zegt Baert.

De functie van praktijktesten

Baert is voorstander van de praktijktesten, al moet dit wel in een specifiek kader gebeuren. ‘Twee zaken zijn daarbij belangrijk: praktijktesten op sectorniveau en opvolging via zelfregulering.’ Onderzoek heeft immers aangetoond dat er wel degelijk discriminatie en racisme aanwezig is op de arbeidsmarkt, maar dit is niet in alle sectoren even sterk. ‘Wanneer men keek naar knelpuntberoepen werd er bijvoorbeeld helemaal geen discriminatie vastgesteld,’ zegt Baert. Praktijktesten hebben dus meer nut wanneer ze focussen op die sectoren waar er zich nog problemen omtrent discriminatie voordoen.

‘De praktijktesten mogen ook geen instrument zijn om te focussen op individuele werkgevers en die dan te bestraffen,’ aldus Baert. De focus op sectorniveau maakt het mogelijk om de sector zelf het probleem te laten aanpakken via zelfregulering. Hierbij kan de overheid dan een monitorende rol spelen en na verloop van tijd nagaan of de sector het probleem goed aanpakt. ‘Indien er dan echt geen verbetering zou zijn kan er gekeken worden naar individuele werkgevers en quota.’ Maar hier is Baert geen voorstander van.

Het relanceplan van de overheid

Niet enkel de sectoren een het onderwijs, maar ook de overheid moet haar steentje bijdragen aan het dichten van de etnische kloof op de arbeidsmarkt. ‘Uit onderzoek blijkt dat het vaak geen zuivere racistische motieven zijn die meespelen in de keuze van een werkgever om geen allochtone Belg aan te werven. Vaker zijn het de angsten voor de mening van de andere werknemers en klanten die hier invloed op hebben. Uiteraard zijn die minstens even onterecht en speelt er vooral een misvatting mee,’ zegt Baert. De overheid kan met een goed plan dit probleem aanpakken.

‘Indien het beleid een duidelijk signaal wil geven dat het belang hecht aan de problematiek rond de etnische kloof, dan dient dit ook zijn plek te hebben in het relanceplan van de coronacrisis,’ aldus Baert. Dit blijft uiteraard een politieke keuze.

Beluister ook onze andere podcasts: