Terrière en Bauwens: ‘Vlaming ben je elke dag, niet alleen op 11 juli’

In deze aflevering van Doorbraak Radio sprak David Geens met Lorenzo Terrière en Pieter Bauwens, beiden kind aan huis bij Doorbraak, over de recente 11 juliviering. Naar aanleiding van de Vlaamse feestdag, werden er traditioneel een aantal toespraken gehouden. Een analyse dringt zich op: leeft 11 juli nog wel in Vlaanderen?

Folklore zonder plotwendingen

In de speech van Vlaams parlementsvoorzitter Liesbeth Homans (N-VA) kwamen geen opmerkelijke nieuwe standpunten naar voren. Refererend naar bewoordingen van Yves Leterme uit 2008, betreurde ze dat de laatste staatshervorming eigenlijk niets heeft opgelost en het land in zijn huidige vorm zijn limieten heeft bereikt. ‘Alle N-VA-ers hebben in feite het bekende riedeltje opgezegd,’ constateert Bauwens. ‘Het is dan ook een breed gedragen analyse, maar over hoe je dit institutioneel probleem oplost lopen de meningen politiek ver uit elkaar: verdere regionalisering of terug meer unie?’.

‘Deze speeches zijn eigenlijk folklore,’ vult Terrière aan. ‘Ze hebben bijna iets ritueels door bestaande stellingen te bevestigen. We hoorden nu de Vlaamse zijde van de medaille, maar binnen een week tijdens de nationale feestdag krijgen we hetzelfde ritueel dat antwoordt op het Vlaams nationalisme.’

Onmogelijke spreidstand

De speech van Homans is een uiting van de frustraties van N-VA, die het Belgisch compromis moest ondergaan in haar vreemde positie van federale oppositiepartij en Vlaamse regeringspartij. ‘Natuurlijk wil N-VA de limieten doorbreken,’ meent Terrière. ‘Anders hebben ze geen keuze dan gewoon de nefaste gevolgen ondergaan van de impasse. Ik bespeur enige weemoed naar de periode van voor 2018, met dezelfde constellatie op Vlaams en federaal niveau.’

Volgens Terrière was Marrakesh een inschattingsfout, die deze spreidstand heeft veroorzaakt. De coalitiepartners maken hier handig gebruik van om de N-VA in een moeilijke positie te manoeuvreren, zodat ze het erg lastig krijgt om alles nog uitgelegd te krijgen.

De illusie van een politiek wit blad

De moeilijkheden van N-VA om haar verhaal op poten te krijgen, zijn ook Bauwens opgevallen. ‘Vroeger was de boodschap van N-VA veel duidelijker: welvaart en welzijn waren rechtstreeks gekoppeld aan de structuurhervormingen die er in België moesten komen. Maar deze blijven uit, omdat de structuur van België ze onmogelijk maakt. Het wordt steeds moeilijker om te zeggen waar N-VA nu voor staat. Ze proberen zich te onderscheiden van het Vlaams Belang door de term confederalisme, maar dit begrip is erg abstract.’

In de speech van Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) sprak hij van een politiek wit blad door te pleiten voor een staatshervorming tussen Vlaanderen en Wallonië, een dialoog van gemeenschap tot gemeenschap. ‘Er bestaat niet zoiets als een politiek wit blad. Het is altijd al wat ingevuld,’ stelt Bauwens. ‘Het klinkt mooi, maar om België doeltreffend te gaan hervormen, moet je kijken naar wat soort België je eigenlijk wil’. Het probleem met de vorige staatshervormingen is dat er geen inherent doel was, enkel partijen die elk vanuit hun logica zoveel mogelijk punten wilden binnenhalen. Het resultaat is een moeilijk te voeren beleid, door slechts gedeeltelijk overgehevelde bevoegdheden, zonder financiële responsabiliteit.

Federale staatshervomingen

Van de federale regeringspartijen snijdt enkel CD&V, een kleine, mathematisch gezien zelfs overbodige partij, het onderwerp aan. ‘Het is een rationele beslissing van Vivaldi om niet te beslissen,’ beaamt Terrière. ‘Alexander De Croo weet wat het is om een institutionele crisis door te maken. Hij werd immers afgestraft in 2009 omdat hij de stekker uit de regering trok naar aanleiding van het BHV-dossier. Hij wil die doos van Pandora dan ook gesloten houden tot 2024.’

Zowel Open VLD als CD&V trokken ooit duidelijk de kaart van het confederalisme, maar hoe het daar nu mee staat, is niet duidelijk. ‘Het pro-Belgische optreden van minister Verlinden (CD&V), mogelijk onder invloed van minister Clarinval (MR), verdeelt de CD&V,’ knikt Bauwens. ‘De partij lijkt haar kompas kwijt, en voorzitter Coens krijgt haar niet echt terug op de rails. De partij was dan ook heel erg stil op 11 juli, en lijkt haar Vlaamse DNA wat verloren te zijn.’

Forza Flandria

De speech van Tom Van Grieken (Vlaams Belang) bestond uit een pleidooi voor Vlaamse frontvorming. Terrière: ‘Ook dit hebben we vaker gehoord, maar het wordt steeds duidelijker dat dit geen haalbare kaart is. Terwijl aan Franstalige kant de partijen vaak wel aan hetzelfde zeel trekken, stellen de Vlaamse partijen zich meer op in verspreide slagorde. Vlaams Belang verwoordt de ambitie voor een Forza Flandria zodanig problematisch en radicaal, dat het idee op een koude steen valt.’

N-VA en VB liggen in elkaars verlengde en zijn dus grote concurrenten, met dezelfde electorale vijver vol glijdende kiezers. De erfenis van het cordon sanitaire maakt daarbij dat het VB geen partij is zoals de andere in Vlaanderen. ‘N-VA beseft dat samenwerken met het VB een federaal compromis moeilijk maakt,’ stelt Bauwens vast. ‘Ze zijn zeer afhankelijk van de timings van de verkiezingen. Samenvallende verkiezingen zouden het politieke landschap dan ook helemaal hertekenen.’

De nieuwe coup van Loppem

Naast de opvallende toespraak van Brussels burgemeester Close, die het moment aangreep om voor zijn eigen winkel te pleiten door zijn eisen voor een sterkere Brusselse gewestvorming te herhalen, was het vooral Bart De Wever die weer met de aandacht ging lopen. In een interview met de Krant van West-Vlaanderen in het kasteel van Loppem, stelde hij immers dat het hoog tijd is voor een nieuw coupmoment. ‘Dit kasteel was het toneel voor de buitenparlementaire hervorming waarbij het algemeen enkelvoudig stemrecht werd doorgeduwd en achteraf door verkiezingen werd bekrachtigd,’ legt Bauwens uit. ‘Als je Bart De Wever uitnodigt op zo’n plaats, dan wéét je gewoon dat hij zal verwijzen naar een dergelijk pact om uit de impasse te raken.’

‘Conservatieven zijn tegen een dergelijke buitengrondwettelijke manier van handelen, zonder grote meerderheid,’ bevestigt Terrière. ‘N-VA zal zonder derde partner een samenwerking met het VB dus zelfs niet overwegen. Als men de Vlaamse zaak wil dienen, moet men een derde partner weten te overtuigen om een brede meerderheid te creëren. Dat doe je niet de week na de verkiezingen, of in de weken daarvoor.’

Elke dag Vlaming

Na de vloed aan Belgische voetbalvlaggen en de beperkte leeuwenvlaggen en festiviteiten, rijst de vraag of 11 juli eigenlijk nog wel leeft in Vlaanderen.  ‘Het klopt dat de strijdende atmosfeer en de academische zittingen zijn afgenomen, maar de samenhorigheid leeft wel op laagdrempelige evenementen als buurtfeesten en optredens,’ meent Bauwens. ‘Vlamingen zijn al niet echt een uitbundig volk, dus verbaast het niet echt na anderhalf jaar Corona dat grote manifestaties uitblijven,’ bevestigt Terrière. ‘Vlaming zijn is niet iets van één dag per jaar, maar iets dat je elke dag voelt. Ook al wordt het niet altijd duidelijk geuit, veel mensen hebben Vlaanderen echt wel in het achterhoofd.’

Redacteur: Lies Verlinden