Bart Maddens: ‘Niet ondenkbaar dat de huidige minderheidsregering ook na september verder zal doen’

Meer dan een jaar na de verkiezingen lijkt er op federaal vlak nog steeds niet veel te bewegen. Op 15 maart kreeg de regering-Wilmès volmachten om het land veilig door de coronacrisis te loodsen maar deze precaire eensgezindheid is niet langer houdbaar. Welke coalitie er uiteindelijk in de plaats van de regering-Wilmès moet komen is nog steeds koffiedik kijken. In deze podcast laat Bart Maddens, hoogleraar en politicoloog aan de faculteit sociale wetenschappen van de KU Leuven, zijn licht schijnen op de regeringsvorming.

De regering-Wilmès als een volwaardige regering

‘Institutioneel gezien zitten we vandaag de dag met een volwaardige regering ook al gaat het om een minderheidsregering. Dit wordt in de media vaak vertekend voorgesteld,’ aldus Maddens. Grondwettelijk gezien klopt het niet om te stellen dat de regering-Wilmès slechts het vertrouwen van het parlement heeft tot september. ‘Om deze regering uit het zadel te halen zou het parlement met een motie van wantrouwen moeten komen en een alternatief voorstellen.’ Het vinden van de noodzakelijke absolute meerderheid in het parlement voor deze motie van wantrouwen is praktisch onmogelijk.  ‘Dit zou al een akkoord moeten betekenen tussen de PS, de groenen en N-VA om deze regering weg te stemmen.’

Ondanks het feit dat deze regering slechts 38 zetels heeft is het institutioneel mogelijk om met dezelfde regering verder te doen tot aan de verkiezingen van 2024. ‘Als uitvoerende macht heeft de huidige regering volheid van bevoegdheden.’ Dit scenario is echter allesbehalve wenselijk.

De rol van premier Wilmès

Wat betreft begroting en wetgeving zal de minderheidsregering-Wilmès wel telkens op zoek moeten gaan naar een meerderheid in het parlement. Een grote rol is hierin weggelegd voor de premier. ‘Premier Wilmès vertoont echter weinig daadkracht om dit te doen. In feite gedraagt ze zich als premier van een regering in lopende zaken terwijl ze wel degelijk premier is van een volwaardige regering. Dit doet afbreuk aan het prestige van de functie van Eerste Minister,’ zegt Maddens.

De spanning tussen het institutionele en democratische

Het institutionele aspect van de regering-Wilmès leeft echter op gespannen voet met het politieke. ‘Wanneer in september duidelijk wordt dat deze regering niet verder kan doen zijn verkiezingen de enige correcte oplossing.’ Volgens Maddens zou er zelfs geen discussie moeten zijn over het al dan niet organiseren van vervroegde verkiezingen. ‘200 dagen is een redelijke termijn om een regering te vormen. Wanneer dit niet binnen deze termijn kan zouden er nieuwe telkens verkiezingen moeten komen.’

De standpunten en prioriteiten van partijen en burgers zijn ook veranderd door de coronacrisis. ‘Door deze verschuivingen kan in feite gesteld worden dat het parlement dat vorig jaar verkozen werd achterhaald is.’ De optelsom van deze paradigmawissel en de onmogelijkheid van het vormen van een nieuwe regering dringt aan op het houden van vervroegde verkiezingen.

De angst voor de kiezer

Het obstakel binnen de meeste politieke partijen om vervroegde verkiezingen te organiseren is de angst voor de kiezer. ‘In het begin van de coronacrisis leek het er nog op dat de crisissituatie mogelijk in het voordeel van de centrumpartijen zou spelen. Dit hing samen met het idee dat België de crisis relatief goed aanpakte. Dit beeld is echter snel veranderd binnen de publieke opinie,’ zegt Maddens.

De nadruk op het falen van het Belgische systeem heeft het vertrouwen in de huidige politieke elite nog meer beschadigd. ‘Zolang uit opiniepeilingen dan blijkt dat kiezers naar Vlaams Belang neigen zullen andere politieke partijen niet snel bereid zijn verkiezingen te organiseren.’

Wat nu?

Een samenwerking tussen de PS en de N-VA is theoretisch mogelijk maar ligt in de praktijk veel moeilijker. ‘Dit zouden zware sociaaleconomische toegevingen van de N-VA betekenen en communautaire van de PS.’ Wat voor beide haaks op hun programma staat. Ook het vinden van de vereiste tweederde meerderheid binnen de huidige samenstelling van het parlement voor een staatshervorming ligt moeilijk.

De huidige situatie rekken tot aan de verkiezingen van 2024 om een ultieme systeemcrisis te vermijden is niet ondenkbaar. Dit zou vooral een rampzalig scenario zijn voor Vlaanderen. ‘Voor de buitenwereld heeft België een volwaardige regering met volheid van bevoegdheden. Om definitief uit dit kluwen te geraken zou er eerst aan Vlaamse kant een meerderheid van N-VA en Vlaams Belang moeten komen. Wat een krachtig signaal zou zijn van de Vlaamse kiezer,’ zegt Maddens.

Beluister ook onze andere podcasts: