Wim Van den Broeck: ‘Individualisering onderwijs zet leerkrachten voor moeilijke taak’

De laatste jaren komt er regelmatig kritiek op het onderwijs, en dan vooral op de daling van het niveau. Is deze kritiek terecht en met welke problemen kampt het Vlaamse onderwijs? In deze aflevering van Doorbraak Radio geeft onderwijs- en ontwikkelingspsycholoog Wim Van den Broeck meer uitleg.

Niveaudaling niet enige probleem

Het onderwijs wordt gekenmerkt door een aantal problemen, zegt Van de Broeck. De daling van het niveau is een opvallend probleem en komt ook steeds meer in de media. ‘In het begin werd dit nog geminimaliseerd of zelfs ontkend, maar ondertussen kan men er niet meer omheen.’

Maar naast de daling van het niveau zijn er nog een aantal andere opvallende problemen die daar al dan niet mee gepaard gaan, benadrukt Van den Broeck. ‘Denk bijvoorbeeld aan de veel te vroege uitstroom van leerkrachten uit het onderwijs, leerkrachten die aanlopen tegen burn-outs en de problematiek betreffende de taalvaardigheid.’  Er zijn dus wel een aantal signalen die duidelijk maken dat er iets aan de hand is met het onderwijs.

Academische kritiek

Er zijn ongetwijfeld verschillende oorzaken, vindt Van den Broeck. Maar één van de belangrijkste factoren is dat er sinds de jaren 90 veel kritiek gekomen is op ons onderwijs. Dat is op zich niet nieuw, maar het heeft de slingerbeweging die er altijd was wel doen veranderen.

‘Soms zet men in op zelfwerkzaamheid van de leerling, waarbij er veel vanuit de leerling zelf moet komen, en dan probeert men dat idee in een aantal regels en curricula te gooien.’ Na verloop van tijd gaan die regels knellen en wordt het weer te strak. Dan gaat de slinger opnieuw naar de andere kant, zegt Van den Broeck. Die slinger is er altijd wel geweest, maar de laatste decennia wordt het onderwijs ook zelf in vraag gesteld. ‘Daarvoor gebeurde dat eigenlijk niet.’ Er komt fundamentele kritiek op het onderwijs, vaak ook vanuit de academische wereld. ‘Alle zaken die we associëren met het klassieke onderwijs worden regelmatig op de korrel genomen door academici. Naast de klassieke onderwijsvisie is er een visie die tegemoet wil komen aan individuele leerbehoeften.’

Individualisering binnen het onderwijs

Die nieuwe onderwijsvisie focust zich op de individuele leerbehoeften van leerlingen. Leerkrachten zijn altijd geconfronteerd geweest met verschillen tussen leerlingen, maar dat was vroeger niet het uitgangspunt, zegt Van den Broeck. ‘Nu leeft er de idee om het onderwijs aan te passen aan de leerlingen en er is onvoldoende nagedacht over de implicaties hiervan.’ Daarnaast beseft men niet dat leerkrachten voor een bijzonder moeilijke taak worden gesteld door het bestaan van twee verschillende visies op onderwijs, vindt Van den Broeck.

Leerkrachten zijn stilaan sterk overtuigd geraakt van de idee om het onderwijs aan te passen aan de leerlingen. Maar dat heeft er volgens Van den Broeck ook voor gezorgd dat de doelen zijn aangepast. ‘De doelen worden dus aangepast aan de zwakkere leerlingen, waardoor het niveau inderdaad daalt.’ Dit alles is zeker goed bedoeld, benadrukt Van den Broeck, maar speelt wel een rol in de algemene niveaudaling. We hebben nu wetenschappelijke kennis over wat goed werkt, en die zaken moeten systematisch worden toegepast. ‘Dit werkt vooral goed bij zwakkere leerlingen die thuis minder gestimuleerd worden.’ De sterke elementen van het onderwijs moeten behouden worden. Zuiver individualiseren is vooral problematisch, vindt Van den Broeck.

Kritiek vanuit het onderwijsveld zelf

Directie en leerkrachten verwijten vaak het beleid dat er geen rekening wordt gehouden met het onderwijsveld zelf. ‘Dat toont vooral aan dat leerkrachten een kloof ervaren waarbij ze zaken die door academici verkondigd worden niet onmiddellijk erkennen als zaken waar ze achter staan.’ De nieuwe visie op onderwijs werd vaak van bovenaf opgelegd en dat heeft ertoe geleid dat leerkrachten dit met de paplepel hebben meegekregen in hun opleiding en hier nu dus ook naar handelen. ‘Dat is vooral te zien in het basisonderwijs.’

Redacteur artikel: Rani De Leeneer