Creativiteit in een koffietafelboek met inhoud

Met zijn Engelstalig interviewboek Creatives on Creativity: 44 creatives in conversation with Steve Brouwers heeft de Vlaamse auteur het warm water niet uitgevonden. Je moet geen sterjournalist zijn om aan 44  Belgische en internationale creatievelingen – hierna gemakshalve kunstenaars genoemd – een nagenoeg identieke vragenlijst voor te leggen en de antwoorden netjes te laten afdrukken in een overvloedig geïllustreerd boek.

Een beetje empathie en oprechte belangstelling volstaan. Dat zijn gelukkig eigenschappen waarover Brouwers onmiskenbaar beschikt. De door Paul Boudens kleurrijk vormgegeven publicatie mag er dan als een compact koffietafelboek uitzien, ze biedt heus veel meer dan enkele honderden pagina’s fraaie plaatjes met hier en daar wat obligate tekst.

Belgisch chauvinisme

Steve Brouwers is al twintig jaar creative director bij het Belgische mediabedrijf SBS. Hij weet beroepshalve dus van wanten. Als partner van de gerenommeerde Antwerpse galeriehoudster Sofie Van de Velde is hij bovendien goed geplaatst om kunstenaars vragen te stellen over wat creativiteit voor hen betekent. Het is dan ook beslist geen toeval dat het werk van zes van de 44 kunstenaars in het boek vertegenwoordigd wordt door Van de Velde. Opvallend is ook dat Brouwers maar liefst tien Belgische namen selecteerde: Nel Aerts, Alain Biltereyst, Paul Boudens, Bendt Eyckermans, Harry Gruyaert, Max Pinckers, Sammy Slabbinck, Charline Tyberghein, Joris Van de Moortel en Anne-Mie Van Kerckhoven. Belgisch chauvinisme, dat zijn we hier niet gewend!

Onder de 44 kunstenaars bevinden zich schilders, fotografen, grafisch vormgevers, conceptueel kunstenaars, meubelontwerpers, videokunstenaars en reclamemakers van over heel de wereld. Hoewel, dat laatste mag je met een korreltje zout nemen: de vertegenwoordigde landen beperken zich naast België tot Zuid-Afrika, Duitsland, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Australië, Nederland, Mexico, Canada, Iran, Oostenrijk en Japan. Bij de buitenlandse kunstenaars treffen we namen aan als Jenny Brosinski, Paul Fuentes, Anna Mac, Jonathan Monk, Gemma O’Brien, Pixie Pravda en David Uzochukwu.

‘I only work for myself’

Wat voor vragen over creativiteit stelt Brouwers zoal aan zijn gasten ?  ‘What does creativity mean to you?’. ‘Where are you the most creative?’ ‘Do you think creativity should be provocative?’. ‘Does your creativity have to create a better world?’ Uiteraard verschillen de antwoorden van persoon tot persoon. Ze hangen deels ook af van welke discipline de kunstenaar in kwestie beoefent.

Op de eerste vraag geeft Nel Aerts een kort maar krachtig antwoord: ‘For me, it’s seeing possibilities in everything.’ De Zuid-Afrikaanse Tony Gum heeft wat meer woorden nodig: ‘Creativity is complex. It can mean a safe place for the imagination to run free and yet that very imagination can be the same place that frightens you. It also means making many mistakes, in an attempt to complete an idea.’

Ook op de laatste vraag komen uiteenlopende antwoorden. Ontwerper Emily Forgot: ‘Creativity is a very positive thing, but obviously we are not saving lives. I would like to make more of a difference.’ Het antwoord van Magnum-fotograaf Harry Gruyaert getuigt eveneens van relativeringsvermogen. ‘I am not naïve, you know. I am not a humanitarian photographer at all. I am also not a journalist. Actually, I am quite selfish. I only work for myself.’

Grote diversiteit

Een andere terugkerende vraag: ‘Has the Covid-19 pandemic influenced your creative life?’ Schilder Anna Mac: ‘The pandemic and subsequent lockdowns have created a lot of creative self-reflection. This time to reflect on my work and life forced me to develop my work and push deeper to new ideas.’

Voor conceptueel kunstenaar Pixie Pravda maakt de pandemie geen groot verschil in zijn werkwijze: ‘Other than having more time, I can’t really say that Covid-19 has changed my approach or philosophy to art. My work is not political or based on current news but rather universal and timeless.’

Organisch gegroeid

Er zijn nog meer vragen die terugkeren. ‘How would you introduce yourself?’ ‘What does a day in your life look like?’ ‘What inspires you?’ ‘What is the best advice you’ve heard and still repeat to others?’ Deze manier van vragen stellen lijkt op het eerste gezicht steriel, mechanisch en tegelijk gemakzuchtig aan te doen. Toch garandeert Brouwers’ bijna objectieve, wetenschappelijke aanpak een grote diversiteit aan antwoorden. Los daarvan stelt hij best veel bijvragen. Zo krijg je als lezer het aangename gevoel dat de gesprekken organisch gegroeid zijn.

Elke kunstenaar krijgt in het boek acht bladzijden toebedeeld. Daarvan wordt in slechts één geval afgeweken: de Iraanse kunstenaar Navid Nuur krijgt er tien omdat hij speciaal voor het boek een kunstwerk vervaardigde dat te zien is op de bladzijden 212-213. De eerste van die acht bladzijden toont telkens een foto van de kunstenaar. De interviews zelf worden afgewisseld met vaak erg vindingrijke en originele creaties van de creatives.

Compromissen

Steve Brouwers laat in de introductie van het boek zelf ook in zijn kaarten kijken: ‘To me, creativity is everything; it is playing, it is breathing, it is in all of us, it is life. But the fact is that only some of us have the opportunity to make a living out of being creative.’ Met die uitspraak raakt Brouwers een teer punt aan. Om te slagen is er meer nodig dan talent en volharding alleen. En soms moet je bereid zijn om compromissen te sluiten. Zeker in het geval van grafisch vormgevers en reclamemakers. Brouwers: ‘That can be frustrating at times, because it always leaves you feeling like an idea hasn’t been utilized to the fullest.’

Brouwers benadrukt in zijn introductie ook dat de 44 kunstenaars in zijn interviewboek tot zijn persoonlijke favorieten behoren. Hij vond het belangrijk om ze allen persoonlijk te ontmoeten. ‘As I was on a personal quest, trying to find an answer to the question of how to find your place in the world as a maker and a creative’. Eerlijkheidshalve voegt hij daaraan toe dat niet iedereen inging op zijn verzoek. Zo had hij er graag de wereldberoemde Britse Magnum-fotograaf Martin Parr bij gehad. Maar die antwoordde laconiek: ‘There is no real creativity, in my case, so the premise of your book doesn’t work for me.’ Falen of slagen: het is vaak een kwestie van geluk!