De Nederlandse James Bonds

Dr. Cees Wiebes is een kenner van deze wereld van de geheime diensten. Als senior research fellow is hij verbonden aan het ‘Ad de Jonge instituut voor inlichtingen en veiligheid’. Het hier besproken boek van de bovenvermelde auteur behandelt de activiteiten van de Nederlandse binnenlandse alsook buitenlandse geheime diensten na de Tweede Wereldoorlog. Centraal in het boek staan de operaties achter het IJzeren Gordijn en dit dikwijls in samenwerking met de leidinggevende buitenlandse Amerikaanse geheime dienst: de CIA.

Blijkbaar hadden de Westerse geheime diensten nogal wat moeite om netwerken uit te bouwen in het stalinistische Oost-Europa. De Nederlandse diensten waren wat blij dat ze konden meedoen met de operaties achter het IJzeren Gordijn. Niet alleen met de Amerikanen werden er geheime operaties opgezet, maar ook met de Britse MI 6 en de Noren. Nederland beschouwde zich daardoor als een medespeler van de grote broers: de Amerikanen en de Britten.

Nogal wat van deze operaties mislukten omwille van diverse redenen: dubbelagenten, informatielekken en een slechte organisatie en/of door een te gebrekkige kennis van het Oost-Europees land. Het doel van deze Oost-Europese operaties was steeds tweeledig. Vooreerst, inlichtingen inwinnen over het doen en laten in het betrokken land, dat de facto bezet was door de Sovjets. Daarnaast probeerde men om de lokale bevolking te informeren over het ‘betere’ Westen en deze mensen te steunen in hun opstandig gedrag tegen de ‘rode‘ bezetter.

Het boek geeft ook goed aan dat gedurende vele jaren deze activiteiten eerder lieten denken aan een ‘far west’-mentaliteit en veel improvisatie. De Westerse diensten en dus ook de Nederlanders hebben veel moeit gehad om hun netwerken te kunnen uitbouwen in het oostelijk deel van Europa.

De auteur stelt ook vast dat de politieke wereld niet altijd goed wist wat die diensten uitspookten achter dat IJzeren Gordijn. Want mislukkingen konden leiden tot diplomatieke incidenten van formaat. Ook vandaag zijn er nog vele vragen te stellen over de noodzakelijke en goede controle van de politiek op de activiteiten van deze geheime diensten.

Wiebes vermeldt ook dergelijke operaties vanwege de Zweden en de Finnen. Beide landen waren vooral gericht op de Sovjetaanwezigheid in de drie Baltische staten. Desalniettemin is dat nogal opmerkelijk en dat gezien de neutrale status van deze twee Scandinavische landen. Maar ook de Chinese ambassades worden afgeluisterd in Oost-Europa en dit zeker in de periode dat dit land nog een strikte communistische koers volgde.

Deze publicatie heeft zeker een leemte opgevuld ten aanzien van de Nederlandse geschiedenis der inlichtingsdiensten. Ongetwijfeld hebben de onontgonnen archieven nog wel wat meer te bieden voor een volgend boek over dit thema. Misschien is dit ook een aanzet om de Belgische geschiedenis met betrekking tot dit thema te onderwerpen aan een onafhankelijk onderzoek.

Dit boek is zeker een aanrader voor de fans van de wereld der geheime diensten. Tijdens de aankomende winteravonden kan u zeker genieten van de Nederlandse James Bonds.