Ten oorlog, Kriegsalbum Gent

Twee Vlaamse fotografen lopen voorop wat betreft het combineren van beeld en verhaal, Herman Selleslags en Michiel Hendryckx. Als geen ander weten zij de kijker het beeld in te trekken en op zoek te gaan naar de vraag waarom de fotograaf precies op dat moment afdrukte. De eerste heeft nooit en plein public commentaar gegeven op de keuze van het moment, de tweede daarentegen wel. Het grote voordeel is dat de kijker van de prent een beeld krijgt dat wordt omgezet in een filmisch verhaal.

Kriegsalbum

Michiel Hendryckx becommentarieert met zoveel passie dat, telkens een fotoboek verschijnt waaraan zijn naam verbonden is, het een tournee langs Vlaamse zalen oplevert. En door zijn vurigheid daalt de kijker af in de geschiedenis van een gebeurtenis, een persoon, een landschap, ja soms een boom of een ruïne. Maar ook zonder het commentaar bij de projecties bij lezingen weet Michiel Hendryckx een foto body en soul te geven. De onderschriften in de fotoboeken gaan van innemend tot choquerend. Al zal de ene kijker dat anders zien dan de andere, maar goed, hij wordt getroffen en slaat aan het denken, en daar is het de fotograaf om te doen.

De gerenommeerde fotograaf houdt het niet enkel bij de eigen foto’s. Soms werkt hij mee aan een fotoboek. Zoals aan het net verschenen Kriegsalbum, n.a.v. de herdenking van het einde van de Eerste Wereldoorlog honderd jaar geleden, 11 november 1918. Het toont Gent tijdens de Duitse bezetting, zoals de bezetter die zag. Hendryckx is niet de enige samensteller van het fotoboek. De hele club van het Gentse stadsarchief heeft eraan meegewerkt, maar de fotograaf maakte de selectie aan wat er aan foto’s voorhanden is. De Duitse bezetter was niet alleen goed in papierwerk maar besefte ook dat fotografie deel uitmaakte van systeem en orde van een organisatie. Een verslag heeft nu eenmaal meer waarde als tekst en beeld elkaar aanvullen.

Gent in WOI

Gent tijdens de bezetting komt tot leven door de selectie én de rangschikking van Michiel Hendryckx. Zijn de eerste foto’s sfeerprenten, gaandeweg ontwaakt als het ware de stad. Op pleinen, in ziekenhuizen, bij parades, in kantoren en woonkamers of tuinen. Dit alles geleidt vanuit de Kommandatur, het prachtige rococohuis op de Gentse Kouter, bekend als Hotel Faligan, het schuiloord van de Club des Nobles. Zo levendig het er vaak aan toe gaat, op de foto’s van de stadsgezichten lijkt het wel of Gent een stedelijk Bokrijk is na sluitingstijd. Geen burger te zien op straat, niet eens een hond of een kat, een uitzondering niet te na gesproken. In het Gentse uitgaanskwartier zal het wel druk zijn geweest. Het is jammer dat er van dat aspect van het stadsleven in oorlogstijd geen foto van te vinden is.

Wat er evenwel niet aan mocht ontbreken is het bezoek van de oorlogsmisdadiger, de Duitse keizer Wilhelm II. Gedetailleerd wordt zijn karakter en verblijf op vermakelijke toon door Michiel Hendryckx beschreven. Zelfs over de postduiven heeft hij een verhaal. Een citaat: ‘Omdat altijd weer duiven gebruikt werden voor spionage, besloot Albrecht von Württenberg in mei 1915 dat alle duiven binnen enkele dagen moesten worden gedood. … Men probeerde duiven te verstoppen. Wat zelden lukte. Meestal werden de duivenmelkers verraden door jaloerse boeren. … Bij de aanvang van het verbod had een Gentse slager in de buurt van het stadhuis in zijn uitstalraam geslachte duiven op een rij te koop aangeboden met de mededeling “gesneuveld voor het vaderland”. Nog dezelfde dag werd de man gearresteerd.’

De meest indrukkende foto, mijn inziens, is deze van Willy Wending, de Duitse officier die bij terechtstellingen van terdoodveroordeelden het vuurpeloton leidt. Op de keerzijde schrijft hij: ‘Zur freundlichen Erinnerung an die Zeit in Gent, 20 januari 1916.’ Cynischer kan het niet.

Geïllustreerde geschiedenis

Kriegsalbum is een geïllustreerd geschiedenisboek. Al is Michiel Hendryckx geen gediplomeerd historicus, zijn historische kennis is treffend. Een professor houdt zich aan de feiten, de fotograaf levert er diepte en gevoelens aan. Het maakt dat je nog meer van Gent gaat houden dan het al was. Net zoals je uit moeders mond een verhaal hoort over haar voorouders en hoe die zich hebben opgewerkt als aanloop naar de op- of ondergang van de hedendaagse materiële en morele toestand.

Met Kriegsalbum bewijst Michiel Hendryckx nogmaals hoeveel hij van Gent houdt, maar bovendien de geschiedenis achter elke geschiedenis zoekt en die kennis wil doorgeven. Het fotoboek is een winteravondboek. Kan eveneens een stadsreisgids zijn. Met dezelfde waarde als de literair gezinde Nederlanders door Antwerpen dwalen, op zoek naar resterende sporen van Maria Van Dam in het [voormalig] schipperskwartier rond de Vrijdagmarkt, met diens novelle Het dwaallicht in de hand.

Een juweel van een boek is Kriegsalbum, en het is daarenboven fraai vorm gegeven door Dooreman en Gert Verbelen. Het verdient een ereplaats gedurende drie maanden in de boekenkast, cover naar de koper gekeerd.

KRIEGSALBUM
Fotoselectie: Michiel Hendryckx
Teksten: Georges Antheunis, Storm Calle, Maria De Waele, Guy Dupont, Pieter-Jan Lachaert, Michiel Hendryckx en Herman Maes
Uitgever: Hannibal en Archief Gent
Formaat: 22 x 28 cm / Aantal blz.: 208 /  Verkoopprijs: € 29.95 / ISBN 978949267709