Kukuruznik: over revolutionaire vrouwen die hun vliegersdroom waarmaakten

Uniek, dat is het nieuwe boek Kukuruznik van Saskia Goldschmidt zeker. Niet alleen omdat de geschiedenis van de luchtvaart — en de moeilijke doorbraak die de vrouwen moesten forceren — nooit eerder zo passioneel werd beschreven, maar ook omdat het werk meerdere verhaallijnen bevat. Goldschmidt bewijst nog maar eens dat ze écht kan schrijven. Trouwens, de ietwat vreemde titel werd niet zomaar gekozen.

Noa

‘Tien jaar na de dood van mijn moeder stierf Boaz, mijn vader.’ Het eerste hoofdstuk wordt ingeleid door Noa, een jonge vrouw die haar beide ouders verloor. Sindsdien woont ze alleen in het groot, ouderlijk huis in hartje Amsterdam. Vlak voor haar vader naar de hemel vertrok, gaf hij Noa een briefje met een cijfercode. Niet wetend wat ermee te doen, zwerft Noa eenzaam door ‘haar’ herenhuis. Tot ze op een kluis stuit.

Die kluis was van Noa’s vader, en met de code die hij haar op zijn sterfbed gaf, slaagt ze erin het slot te openen. Noa vindt er een hoop brieven, getuigenissen van vrouwen over de pionierstijd van de vliegeniers. Terwijl mannen in vliegende gammele bakjes de meest onmogelijke hindernissen trotseerden, werden vrouwen met een droom om tussen de wolken te zweven gewoonlijk uitgelachen en niet gehoord, zo blijkt.

Rosy Rose en Doris

Toch zetten de dapperen hun droom om in praktijk. Verschillende vrouwen vlogen in de eerste vliegersjaren door dunne bergspleten en over hoge toppen. Ze braken, net zoals de mannen, record na record. Zowel in afstand, snelheid als hoogte. Vaak bleek de werking van de vliegtuigen die daarvoor werden gebruikt onvoldoende. Er bestond dus een dunne band tussen eeuwige roem en een kist van vergetelheid.

Rosy Rose is een van de schrijvende vrouwelijke vliegeniersters. Zij droomt er in de 20ste eeuw van om als zwarte, Amerikaanse vrouw in een vliegbak te kruipen en de wereld te verkennen door de lucht. Al kon dat toen niet zomaar, want vliegen was volgens de publieke opinie alleen een (gevaarlijke) hobby voor mannen. Na bakken kritiek en een lange zoektocht naar hulp om te leren vliegen, behaalt Rosy haar vliegdiploma. En om een eigen vliegtuig te kunnen kopen, besluit ze vervolgens om stuntvluchten te doen met dat van anderen.

Ook Doris, een andere Amerikaanse vrouw, komt aan bod. Zij verloor haar man Björn, die verongelukte tijdens een van zijn vluchten om post te bezorgen. Luchtpost was toen soms de enige manier om snel boodschappen over te brengen, en kende een sterke opmars. Vaak werden de vluchten gedaan in tuigen die niet bestemd waren om over hoge bergtoppen te scheren, dus lieten verschillende vliegeniers het leven. Doris en Björn hadden een dochter Jente, die de vliegmicrobe van haar vader meekreeg. Ze wil vliegen, iets wat Doris koste wat het kost probeert te vermijden.

Nachtheksen

Maar Noa staat voor een groot raadsel, want waarom was haar vader zo geïnteresseerd in die eerste vliegeniersters? Dat wordt getuigenis na getuigenis duidelijker, al vallen de puzzelstukjes pas in de laatste 50 pagina’s samen. Na het eerste hoofdstuk voeren vooral de vrouwelijke pioniers het woord. Een groot vraagstuk over haar familiegeschiedenis wordt blootgelegd, en ze blijken meer gemeen te hebben met Noa dan verwacht…

De naam van het boek ‘Kukuruznik’ is niet toevallig gekozen. Het woord betekent ‘Nachtheksen’ en verwijst naar het voor gewassenbesproeiing bestemd vliegtuig, dat werd omgetoverd tot bommenwerper, waarmee dappere vrouwen ‘s nachts tijdens de Tweede Wereldoorlog leerden vliegen. Uit noodzaak, want de vliegende gevaartes waren zo brandbaar dat er overdag niet kon worden geoefend.

Passie

Saskia Goldschmidt bewijst met haar nieuwe boek Kukuruznik dat schrijven haar willen en kunnen is. Ondanks de voortdurende afwisseling van verhaallijnen, blijft de rode raad doorheen het verhaal duidelijk. Vlotte zinsbouw, sterke woordkeuze en een fantastisch verhaal binnen een behapbaar aantal pagina’s wisselen elkaar af. Thema’s als durf, emancipatie en dapperheid spelen de hoofdrol. Een aanrader voor wie van een avontuurlijke roman met een hedendaags kantje houdt.