Kwaad
Kwaad. Nederlanders over immigrantenis, de titel van het lijvige boek van de Nederlandse auteur en journalist Joost Niemöller, waarin 31 Nederlanders getuigen over hun malaise in de multiculturele samenleving. Het was hoogleraar en publicist Paul Scheffer, bekend van onder andere Het multiculturele drama (2000), die Niemöller op het idee voor zijn boek bracht. Scheffer vertelde de auteur dat in de archieven van de Nederlandse televisie een overdaad aan inlevende gesprekken met allochtonen te vinden zijn, maar dat getuigenissen van autochtonen nagenoeg volledig ontbreken.
Kwaad. Nederlanders over immigrantenis, de titel van het lijvige boek van de Nederlandse auteur en journalist Joost Niemöller, waarin 31 Nederlanders getuigen over hun malaise in de multiculturele samenleving. Het was hoogleraar en publicist Paul Scheffer, bekend van onder andere Het multiculturele drama (2000), die Niemöller op het idee voor zijn boek bracht. Scheffer vertelde de auteur dat in de archieven van de Nederlandse televisie een overdaad aan inlevende gesprekken met allochtonen te vinden zijn, maar dat getuigenissen van autochtonen nagenoeg volledig ontbreken. Veertig jaar immigratie maar de Nederlanders werd nooit om hun mening gevraagd. Niemöller besloot ook de autochtonen een stem te geven. Het werden er 31 vanuit het hele land: jonge en oude, mannen en vrouwen, homo’s en hetero’s, hoog- en laagopgeleide. De namenlijst met leeftijd en beroep is terug te vinden achteraan in het boek. Het is een heel divers gezelschap: van psychotherapeut tot vrachtwagenchauffeur, van juriste tot huisvrouw, van gepensioneerd aardrijkskundelerares tot voormalig havenarbeider. Eén ding hebben alle getuigenissen gemeen: al die mensen zijn kwaad. Vanwaar die boosheid? We laten de mensen zelf aan het woord.
– ‘Wat ik heel vervelend vind aan de media, is dat ze het nieuws zo gekleurd brengen. Dat moralisme de hele tijd. Heel indoctrinerend en propagandistisch. In plaats van lezers en kijkers te informeren, vertellen ze hoe en wat je moet denken.’ (Anne, psychologe)
– ‘Of rapporten van het gevangeniswezen waarin stond dat de gevangenisbevolking voor meer dan 70 procent uit allochtonen bestond. Dat soort cijfers moest altijd uit rapporten gehaald worden, want dat was stigmatiserend. Stigmatiserend? Het waren gewoon de feiten!’ (Judith, ambtenaar)
– ‘Er is nooit aan de Nederlandse bevolking gevraagd of ze een multiculturele samenleving wilden. En vanaf de jaren tachtig zit het helemaal vol met agogen die hun mening opdringen en die mening is: Multicul is een verrijking. Vind je dat niet? Dan ben je een racist of een xenofoob. (Judith, ambtenaar)
– ‘Hiervoor woonde ik in de Bijlmer. Toen ben ik vanwege mijn homoseksualiteit door Bosnische moslims bedreigd. Zo van: Als we je weer zien, gooien we je van Kikkenstein naar beneden. Ik wilde aangifte doen, maar kreeg van een agent op Vlierbosdreef te horen: Je moetje hier ook niet zo als homo gedragen. Ze wilden geen proces-verbaal opmaken.’ (Ronald, administrateur)
– ‘Tegen een oudere vrouw die een paar huizen verderop woont, heeft een moslimjongen eens gezegd: Jijmoet het land uit. Die vrouw dacht dat ze het verkeerd verstaan had en vroeg nog heel lief: Moet je het land uit?Nee, zei de jongen toen, jij moet het land uit, want we nemen het hier over.(Hanna, huisvrouw)
– ‘Ik heb een kennis, die werkt bij de gemeente Heemstede, en die moet ook af en toe wat woningen vrijmaken voor statushouders. Dan komen die aan met hun iPhone. Ze krijgen dan zo’n jarendertigrijtjeswoninkje aangeboden. En dat vinden ze niet goed genoeg. Dan laten ze op hun iPhone zien wat ze willen: Kijk es, dit is mijn zwager in Duitsland. Die heeft een vrijstaand huis. Dat is ons beloofd.’ (Dirk, loodgieter)
– ‘En dan hebben we nog Ethiopiërs. Ook moslims. Die waren er nog maar een tijdje en toen kregen ze al een huis hier in de buurt. En toen gingen ze gewoon weer op vakantie naar Ethiopië. Later dacht ik: hoe kan dat nou? Maar toen was ik nog zo bleu dat ik dat niet doorhad.’ (Gielah, gepensioneerd godsdienstonderwijzeres)
– ‘Links was ook altijd voor de natuur, en zou dus ook tegen de bevolkingsgroei moeten zijn. De fundamentele vraag is dan ook waarom links zo gedraaid is. Het antwoord is dat het bevolkingsvraagstuk gekoppeld is geraakt aan de immigratie. Als je tegen de overbevolking was, dan was je daarna ineens ook tegen Turken en Marokkanen. Je mocht dus alleen maar tegen de beperking van je eigen bevolking zijn.’ (Harm, informaticus)
– ‘Toen kwam in september vorig jaar de oproep van Merkel om alle Syriërs maar binnen te laten. Ik wist nog niet dat er in de islamitische hoek zo verschrikkelijk veel verkracht wordt. Toen zag ik meer en meer artikelen en video’s over het verkrachtingsprobleem in Zweden. Met als dieptepunt de groepsverkrachting van een jonge Zweedse moeder door twaalf Afghanen. Ik heb het altijd wel geweten dat het misgaat, maar de ontwikkelingen van de laatste twee jaar zijn zo angstwekkend en acuut!’ (Anne, psychologe)
– ‘Als ik het geld zou hebben, zou ik morgen weg zijn. Ik zou het liefst naar een van de vier Visegradlanden willen. Ik ben er al een paar keer op vakantie geweest. Die mensen zijn echt trots op zichzelf.’ (Ronald, administrateur)
Wat in zowat alle getuigenissen doorklinkt is frustratie. De geïnterviewden pikken het niet dat het beleid hun zorgen en bekommernissen naast zich neerlegt. Politiek en media gooiden het op een akkoordje: wie de multiculturele samenleving niet zag zitten, wie kritiek had op migratie en islamisering,zou worden genegeerd of desnoods de mond gesnoerd. In feite werd de democratie gekaapt door een elite die zichzelf als ‘verlicht’ beschouwt, en het merendeel van de burgers als ‘dom’ en ‘bekrompen’, niet in staat ‘correct’ te oordelen. Wat vandaag gebeurt met de brexit in Groot-Brittannië, Trump in de Verenigde Staten, Wilders in Nederland en Marine Le Pen in Frankrijk is een opstand van de zogeheten ‘deplorables’ tegen die gang van zaken. Politici en journalisten bestempelen dat als ‘populisme’ of erger, maar wat hier aan het werk is, is het corrigerend vermogen van de democratie. Wanneer die zelfcorrectie niet meer kan of mag, houdt de democratie op te bestaan.
Kwaad van Joost Niemöller is wat tegenwoordig een must read heet. Van mij krijgt die alvast vijf sterren.
Miel Swillens is een Vlaamse columnist en oud-medewerker van het weekblad Tertio. Hij studeerde Germaanse filologie aan de RUG en is een oud-leraar van het Sint-Jozef-Klein-Seminarie in Sint-Niklaas en ook van de Vrije Handelsschool Sint Joris in Gent. Hij schreef in het verleden teksten voor Miek en Roel, zoals Het Verdronken Land Van Saeftinge (1970) en Het Land Van Nod (1970). Miel overleed in augustus 2017.
De auteur van dit essay Jan-Werner Müller is hoogleraar politiek aan Princeton University, maar werkt momenteel als onderzoeker rond het thema populisme aan de universiteit van Wenen. Wat is populisme? is gebaseerd op lezingen die Müller gaf aan het Weense Institut für die Wissenschaften vom Menschen en draagt daar ook de sporen van. Een vlot leesbare tekst kan je het niet echt noemen. Daarvoor is de toon en de aanpak te academisch. Of wat dacht je van volgende zin?