Mary Said What She Said

De strijd om de Britse troon is in de zestiende eeuw gewonnen door Elisabeth I. Mary, Queen of Scotland, kreeg geen paleis maar een cel, geen kroon op het hoofd maar een bijl in de nek.

De reconstructie van haar laatste uren is historisch correct, maar literair een verzinsel. Al scheert het dicht bij de waarheid, dankzij de sociaal-realistische auteur Darryl Pinckney. Hij dook de geschiedenisboeken in en wist verschillende meningen op één lijn te krijgen, waardoor de geloofwaardigheid aan overtuiging wint. Hij brengt de lezer/toeschouwer bij de gedachte, ‘Ja, zo moet het ongeveer gegaan zijn.’ Voeg er een regisseur van wereldklasse aan toe, Robert Wilson, en een actrice met adeldom, Isabelle Huppert, et voilà, je hebt een monoloog zoals je maar eenmaal in de vijf jaar ziet.

Ideale locatie

De voorstellingen in Amsterdam gingen niet door in de nieuwe [Rabo]zaal van de stadsschouwburg, maar in de zaal daterend eind van de 19de eeuw. Het is de ideale locatie voor dit koningsdrama. Het imposante voordoek glijdt de hoogte in en vanuit het duister komt Isabelle Huppert als Queen Mary in een statig, prachtig kostuum met hoepelrok aarzelend naderbij. Ze twijfelt in de schaduw of ze haar mening zal geven over haar gedrag en haar toestand, vroeger en nu, beide verweven tot een verdedigingsrede. Ze weet dat de dood haar wacht. Toch is ze niet triest. Ze lijkt wel fier dat ze ter dood veroordeeld werd. Haar hel bij leven kijkt knoeiwerk. Naarmate het pleidooi haar gevoelens voedt, versterkt het licht, tot de hele ruimte van het podium haar toebehoort. Licht en stem vormen één geheel. Een samenspel die de toeschouwer zo overbluft dat hij als het ware het verleden in geslingerd wordt om op het fatale uur aanwezig te zijn bij haar laatste woorden.

Een transformatie als deze lukt maar mits een uitgekiende regie, die er niet lijkt te zijn. Zulke toestand kan maar gerealiseerd worden door grootmeesters. Zo iemand is de legendarische regisseur Robert Wilson. Hij staat bekend om zijn subtiele inbreng. In Mary Said What She Said  weet hij uit de soberheid het geniale te halen. De actrice is geen onderdeel van een regie, integendeel. De regie is haar op maat gemaakt. Hij verhoogt haar waardigheid.

Tweevoudige associatie

De tekst van Darryl Pinckney lijkt een smos. Kletskoek. Niet de woorden spreken tot ons, maar wij, toeschouwers, spreken de woorden. Stem en oor vormen een tweevoudige associatie die een richting vastlegt in de orde en de chaos. Beide vormen een geheel. Zo begint de apologie, soms met herhalingen als nadere verklaring, een helderheid te krijgen om feiten te verantwoorden, terwijl zij zich uit de nevel in de tekst losmaakt. De toeschouwer gaat gaandeweg sympathiseren met de verdoemde koningin. Het talent van Isabelle Huppert, gekoppeld aan haar statigheid als vrouw en actrice, slingert de sympa een stevigheid in die niet meer kapot te krijgen is. Voeg er de lichaamstaal van Huppert aan toe en je gaat als toeschouwer helemaal voor de bijl. Aanvankelijk sierlijke beweging evolueert naar een ballet. De dood na het leven of het leven na de dood, wat is het verschil? De toekomst heeft zich van het verleden losgemaakt. De gelieerde muziek, gecomponeerd door Ludovico Einaudi, heeft de juiste spanning en kracht. Hij zingt de dauw en, soms, de rouw.

Point finale

Zo maakt Queen Mary zich los van de angst van wat haar te wachten staat. Zo komt de toeschouwer, na een tijdreis, weer in het heden terecht, net voor de point finale. Met een huppelpasje verdwijnt Isabelle Huppert tussen de schermen. Om weer te verschijnen om een staande ovatie in ontvangst te nemen. En een tweede, en een derde. En een vierde. Een voorstelling waar de hoogste score eigenlijk te weinig voor is.

Mary Said What She Said *****
Regie, decor en licht: Robert Wilson
Actrice: Isabelle Huppert
Tekst: Darryl Pinckney
Muziek: Ludovico Einaudi
Productie: Théâtre de la Ville-Paris

Info over de komende reisvoorstellingen: www.theatredelaville-paris.com