Melancholisch België

Tussen 1949 en 1961 gaf uitgeverij Historia in zes afzonderlijke boeken ’s Lands Glorie uit. Een feëerieke geschiedenis van België in maar liefst 534 getekende historische prenten. Kinderen knipten toen punten uit voedselverpakkingen – de fameuze Historia-punten – en konden die inruilen voor de populaire prenten. Bij die prenten had de historicus Jean Schoonjans, leraar aan het middelbaar en de universiteit – bijschriften geschreven. Het ene bijschrift klonk al heroïscher dan het andere, de titel ’s Lands Glorie alle eer aandoend. Het motto: er is ‘geen liefde voor het vaderland zonder vaderlandse geschiedenis’. 

Volgens de eminente hoogleraar geschiedenis Léon Van der Essen (KU Leuven), was de collectie van ’s Lands Glorie een overzicht ‘dat blijk (gaf) van gezond patriottisme, niet van overdreven nationalisme, waarvan elke historicus die naam waardig zich moet onthouden’ (1926).

Ondertussen vloeide er wel heel veel historiografisch water door Schelde en Maas, om dit nog ernstig te nemen. Welke historicus zou zich vandaag nog door enig ‘patriottisme’ laten leiden? Het post-moderne deconstructivisme maakte van elke historicus te veel een relativist en revisionist. Geschiedschrijving is immers ook debunking, in vraag stellen, eerder geformuleerde stellingen herijken, al was het nog maar omdat er nieuw bronnenmateriaal is gevonden.

Toch heeft de reeks ’s Lands Glorie hele generaties doordrongen van een stukje geschiedenis dat ze sinds hun avonturen op de schoolbanken vergeten waren, als ze het al gekregen hadden. Ook al is dat het soort geschiedenis van de moedige Belg Godfried van Bouillon (die ondertussen van Boulogne-sur-Mèr blijkt te zijn) die Jeruzalem ‘bevrijdde’, en – tja – ‘beide landstalen’ zou hebben gesproken. Het soort geschiedenis dat Eburonen en andere kust-Germaanse stammen nog als ‘dappere oude Belgen’ situeert en ‘de dynastie de stevigste steun van ons bestaan in het heden (noemt) en bestendigt zij onze onwrikbare hoop op nieuwe grootheid’. De reeks prenten dateert immers uit de jaren 50, de Koningskwestie – niet vermeld in de reeks – was nog een levendige herinnering, het unitaire België stond onder druk. De prenten over Leopold III en Boudewijn spreken voor zich en het woord ‘collaboratie’ valt nergens. De nationale trots zal en moet ‘aangewakkerd’ worden mits de propagandaprenten van Historia.

Enfin, ’s Lands Glorie mag dan perfect te begrijpen zijn in de communicatiemiddelen van de jaren 1950 en in de geest van Belgisch-nationale geschiedschrijving voor een breed publiek, het is toch telkens slikken. Zelfs al slaag je erin om los te komen van het vroeg-21e-eeuws gedefederaliseerd Belgisch-Vlaams verhaal, waar wij allen deel van uitmaken, dan is het nog moeilijk je te verhuizen in het Belgique-à-papa-sfeertje dat de prenten van ’s Lands Glorie oproept.

Ook Leopold II, Congo, slavenhandel c.s. komen onschuldig en kinderlijk over, al weten we vandaag beter. Ongetwijfeld moet ’s Lands Glorie er destijds in geslaagd zijn brave Belgjes te creëeren, vandaag doet het toch eerder aan lang vervlogen koekjesdozenromantiek denken. Ondanks de heruitgaven van de populaire reeks in de jaren 1970, als alle politieke partijen uiteenvallen in volwaardige Vlaamse en Franstalige partijen.

Oudere lezers zullen zeker mooie herinneringen kunnen ophalen aan dit prachtig geïllustreerde boek. Ook historici kunnen hun hartje ophalen bij dit didactische unicum. Voor wat jongere lezers is het wel in de haren krabben. België zien ‘beginnen’ in het paleolithicum, zoals dat (destijds) het geval is (was) is wel een paar millennia anachronismen te ver om serieus te nemen.