Stevv Steenhoudt, een radicale kunstenaar op de rand

Doet de naam Stevv Steenhoudt een belletje bij u rinkelen? Beeldend kunstenaar. Geboren in Kortrijk in 1942. Radicaal kunstenaarschap. Bevriend met onder anderen Fred Bervoets en Panamarenko. In 1973 van een 85 m hoog appartementsgebouw in Oostende naar beneden gestort. Ongeval of zelfmoord. Bij mij niet, tot een uitnodiging in de bus viel van het FeliXart Museum in Drogenbos. Omdat ik daar sowieso naartoe wilde om een expo van Camiel Van Breedam te bezoeken, besloot ik om ook die van Stefaan ‘Stevv’ Steenhoudt mee te pikken. Ik heb er geen seconde spijt van gehad.

Pionier

Stevv Steenhoudt was een exponent van de ‘lange’ jaren zestig in België (1958-1972), ook al vind je vandaag vrijwel niets over hem terug. Zijn naam ontbreekt quasi overal. In tegenstelling tot zijn artistieke vrienden stelde hij dan ook niet tentoon. Noch in galeries noch in anti-galeries, want die had je in de gekke jaren zestig ook. Slechts één keer nam hij deel aan een groepstentoonstelling in de Antwerpse galerie De Zwarte Panter. Hoe hij daar terechtkwam? Per ongeluk, zou je haast denken. Of als een subversief statement, want de zeefdrukken die hij er tentoonstelde bevestigde hij aan het plafond. Steenhoudt was zo radicaal in zijn denken en handelen dat hij eenvoudigweg niet wílde tentoonstellen. Zoals hij zelf schreef: ‘Mijn werk is overal te zien. Het overstijgt de fysieke beperkingen van een galerieruimte.’

Steenhoudt beperkte zich niet tot één artistieke discipline. Hij tekende, fotografeerde, filmde, maakte zeefdrukken en sculpturen en deed architecturale ingrepen. Zijn (technische) tekeningen doen nog het meest aan die van Panamarenko denken: ontwerpen voor voertuigen die kunnen vliegen. Ook liep hij rond met het idee om ecologische motoren te ontwikkelen. Helaas raakte hij nooit aan het benodigde geld om zijn plannen uit te voeren. Zijn vrienden beschouwden hem dan ook – o ironie! – als een Belgische pionier van de conceptuele kunst. Maar evengoed was hij een voorloper van het gedachtengoed van Groen.

Galapagos

In Steenhoudts nalatenschap bevinden zich tal van foto’s, zowel documentaire als artistieke. De documentaire foto’s geven een goed beeld van de Antwerpse artistieke scene van de jaren zestig, waar de kunstenaar zelf deel van uitmaakte. Zijn foto’s dienden soms als basismateriaal voor constructivistische zeefdrukken, die nauw aansloten bij de op-art uit die periode. In de leef- en kunstenaarscommune ‘De Bakkerij’ in hartje Antwerpen, waar Steenhoudt een tijdlang woonde, boorde en kapte hij gaten in de muur en de vloer. Ook met die ingrepen was hij zijn tijd vooruit: de Amerikaanse kunstenaar Gordon Matta-Clark zou pas negen jaar later internationale bekendheid verwerven met hetzelfde procedé. In de expo in FeliXart is eveneens één kortfilm (Union Match, ca. 1968) van Steenhoudt te zien, die begin jaren 90 gedigitaliseerd werd en daarmee gered van de vernietiging.

Na zijn Antwerpse periode trok Steenhoudt naar Oostende om er op een boot te gaan wonen. Hij koesterde het voornemen om er, mits enkele aanpassingen, mee naar de Galapagoseilanden te varen – een ambachtelijk project en kunstwerk in één. De boot zonk echter. Niet veel later kwam Steenhoudt om het leven. Zijn experimenten met verdovende en hallucinogene middelen waren daar ongetwijfeld deels debet aan.

Hondendrollen

Technische tekeningen? Steenhoudt had het van geen vreemden. Zijn vader was directeur op de middelbare technische school van Kortrijk, waar Stevv zelf aan de werkbanken stond. Als kind al was hij erg geïnteresseerd in kunst en techniek en liep hij met uitvindersplannen rond. In 1962 trok hij naar de Antwerpse Academie voor Schone Kunsten. Lekker ver weg van zijn West-Vlaamse thuis, de vrijbuiter die hij was. Hij leerde er tekenen en beeldhouwen. In 1964 werd hij toegelaten aan het Hoger Instituut voor Schone Kunsten (HISK), waar hij boetseerde, laste, in marmer kapte en gipssculpturen maakte. Samen met beeldhouwer Wilfried Pas, een medestudent aan het HISK, huurde Steenhoudt op zeker ogenblik een vissershuisje in Lillo. Hij filmde er onder meer hondendrollen en maakte er tekeningen, gouaches en etsen.

Steenhoudt werkte in die tijd ook aan een grote sculptuur, een uitvergrote replica van een Union Match-luciferdoos. De link naar Andy Warhol en zijn Brillo-dozen en de pop-art is gauw gelegd… Hij maakte eveneens een sculptuur met zijn beeltenis. Daartoe liet hij een levensgrote foto van zichzelf afdrukken, knipte de ruimte eromheen weg en bevestigde de foto op een staander. Zij aan zij met zijn evenbeeld legde hij zichzelf meermaals vast op foto. Tussendoor assisteerde hij assemblagekunstenaar Vic Gentils (1919-1997) in diens Wijnegemse atelier en stond hij achter de bar in het pas geopende kunstenaarscafé De Muze – een begrip in Antwerpen en ver daarbuiten.

Ultiem kunstwerk

Tijdens zijn Oostendse jaren (1970-1973) maakte Steenhoudt het in een huurhuis met zicht op zee in de IJzerstraat al even bont als in De Bakkerij in Antwerpen. Hij zou er zijn meest radicale architecturale ingrepen uitvoeren. De trap? Die brak hij af en verving hij door een loopplank. In het dak maakte hij een gat en spande er een zeildoek over. Op de rand van een overloop liet hij een badkuip balanceren gevuld met voedselafval dat hij bewust liet beschimmelen. Zijn bedoeling met dit alles? Het huis van binnenuit slopen om er een soort glazen stolp te bouwen van waaruit hij kon observeren hoe de omgeving organisch zou ingenomen worden. Wat zou zijn huisbaas daarvan gevonden hebben?

Onverwacht succes – hoe relatief ook – viel hem te beurt met zijn constructivistische zeefdrukken. In 1972 wist hij er enkele voor hoge prijzen te verkopen aan de Utrechtse Maatschappij tot Exploitatie van Onroerende Goederen en aan het Koopcentrum te Sint-Niklaas. In augustus 1973 sloeg het noodlot echter toe: zijn toenmalige vriendin verongelukte in een auto-ongeval. Kort daarna schreef hij een gelaten brief aan Walter Vanden Avenne, een West-Vlaamse ondernemer en tevens zijn belangrijkste mecenas. Enkele citaten: ‘Ik heb steeds geslingerd tussen bouwen of afbreken van het systeem.’ En: ‘Mijn verkregen kennis heeft tot niets gediend. Ik ben een waardeloos iemand. En hop op weg naar het einde, weg uit mijn eigen gevangenis.’

Op de rand

Op 28 september van datzelfde jaar trok Stefaan Steenhoudt met een fototoestel naar het dakterras van het cafetaria van het Europacentrum in Oostende, vierendertig verdiepingen hoog. Daar beklom hij onwettig een dakladder, om nog hoger te geraken. Hij was altijd al een waaghals geweest en kende geen hoogtevrees. Even later stortte hij van het dak. De vraag blijft nog steeds of het een ongeluk was of, zoals zijn vrienden Fred Bervoets en Wilfried Pas beweren, een zelfdoding als ultieme kunstwerk. Echt verbazen deed zijn voortijdige dood nochtans niet: hij had altijd al op de rand geleefd, zowel in zijn denken als zijn handelen.

De nooit eerder vertoonde kortfilm Union Match is de aanleiding van deze kleine tentoonstelling, waarmee curator Stefan Wouters – tevens auteur van de catalogustekst – met zijn studenten van het vak ‘Kunstrecensent’ (KASKA-dko) aan de slag ging. Zij vatten een zoektocht aan naar ander werk van Stevv en stootten bij familie en vrienden op een ongekende partij foto’s, zeefdrukken, aantekeningen en sculpturen. Een oeuvre dat letterlijk een halve eeuw het daglicht niet meer heeft gezien en dat een essentieel puzzelstuk vormt in de (kunst)geschiedenis van de jaren zestig in België. Nu te bekijken in FeliXart, dat onder de bezielende leiding van directeur Sergio Servellón al jaren bezig is een indrukwekkend parcours af te leggen.

Denk je aan zelfmoord en heb je nood aan een gesprek, dan kan je terecht bij de Zelfmoordlijn op het nummer 1813 of via www.zelfmoord1813.be.

Praktisch

De expo Stevv Steenhoudt: Op de rand loopt nog tot 24 januari 2021 in FeliXart Museum, Kuikenstraat 6, 1620 Drogenbos. T 02 377 57 22
Catalogus beschikbaar.
In het kader van de coronacrisis: vergeet niet te reserveren via het online reserveringssysteem of telefonisch.