Zwarte Piet is een Germaan

In Nederland mag je niet meer zwartepieten. Een vonnis van een Amsterdamse rechtbank begin juli had het over ‘negatieve stereotypering’. De rechtszaak was ingespannen door tegenstanders van de ‘racistische’ Zwarte Piet, die zich in diverse initiatieven verenigden. De discussie of Zwarte Piet een racistisch beeld ophangt of niet, begon in het najaar van 2013, toen zelfs een werkgroep van de Verenigde Naties zich boog over de racistische beeldvorming van Sinterklaas en zijn zwarte hulpjes. Nu woensdag gaan de voorstanders van de traditie, het Pieten Gilde, in hoger beroep tegen de uitspraak.

Net nu Zwarte Piet zo in opspraak kwam in Nederland, kroop Marcel Bas in zijn pen om te onderzoeken waar de traditie vandaan kwam. Is hij inderdaad een zwarte slaaf, geïmporteerd in de 19de eeuw, volop in koloniale hoogtijdagen? Is hij een Creool uit de Caraïben, een Surinaamse slaaf met dikke lippen? En hoe is hij dan de knecht – uiteraard een knecht, want hij is zwart – geworden van Sinterklaas, nota bene een blanke heilige man?

Bas dook dieper in de geschiedenis en bracht in een bescheiden en ambitieloos boekje van amper 80 pagina’s samen wat we allemaal zouden moeten weten maar al lang niet meer (willen) weten. Namelijk dat onze westerse beschaving gestoeld is op oeroude tradities en premoderne, zelfs voorchristelijke wortels heeft. De zwartenpietentraditie is er zo een.

Marcel Bas vindt zwarte pieter terug in heel Europa. In de traditie van de Germaanse God Wodan, waar Sinterklaas en Sint-Maarten op gebaseerd zijn, vind je her en der schrikwekkende zwarte onderwereldfiguren, in christelijke tijden ook geassocieerd met de Duivel. Onderwereldfiguren met maskers, zwartgeblakerde gezichten, hoorns op maskers, gewikkeld in wolven- of berenpelsen. Telkens ‘donker en vaak ondergeschikt aan de Sint of diens verwant, elk op hun eigen manier.’ Figuren die telkens rond winterzonnewende of voorafgaand (de advent!) hun tocht maken langs huizen en hutten. Om kinderen af te schrikken – pas op, doe goed, of we steken je in de zak; nog zo’n oud-Germaans gebruik – en nadien te feesten. Want Sinterklaas/winterzonnewende is een feest. Kort, want nadien worden de dagen terug langer …

Zwarte Piet is een eeuwenoud feit. Hij ‘past dus binnen onze folklore en is in wezen niet iets racistisch.’ ‘Het gaat er niet om dat we Zwarte Piet moeten veranderen, maar dat we onze perceptie van Zwarte Piet aanpassen,’ stelt Bas. Wat kan door respect te hebben voor traditie, folkore, hoe ‘aangebrand’ en lachwekkend dat laatste woord ook mag klinken in onze postmoderne we-weten-alles-beter-tijden.

Historische correctheid moet politieke correctheid kunnen overtreffen, vindt Marcel Bas. De huidige discussie of Zwarte Piet discriminerend, dan wel racistisch is, zou niet moeten gevoerd worden. De traditie leert ons anders. Maar je moet wel oog hebben voor die traditie. En dus historische correctheid laten voortgaan op politieke correctheid, ook al wordt die door een ‘neutrale’ rechter norm.

Het boek kan rechtstreeks besteld worden bij de auteur: [email protected].

Foto: (c) Reporters