Redacties moeten meer rouleren om ons-kent-ons-sfeertje te doorbreken

Zou het geen goede zaak zijn als redacties van krant, radio en tv er een gewoonte van maken om iedere vier jaar hun redacties te laten rouleren? Laat bijvoorbeeld de Bart Brinckmansen van de Wetstraat-redactie na vier jaar maar eens verkassen naar de economieredactie. Het zal niet alleen hun horizon verbreden, maar misschien ook hun berichtgeving wat meer pluriform maken. Ook is niet uitgesloten dat hierdoor het aantal linkse maar ook rechtse journalisten genuanceerder zal berichten, omdat ze een bredere visie zullen ontwikkelen…

Laten we eens naar enkele krantenkoppen kijken van vrijdag naar aanleiding van het nieuws welke politicus in België in 2016 de meeste betaalde mandaten heeft.

De Tijd: Eliane Daels (PS) is mandatenkampieon 2016

De Morgen: Eliane Daels en Koen Kennis zijn mandatenkampioenen 2016

De Standaard: Koen Kennis (N-VA) is de Vlaamse kampioen betaalde mandaten

Ook als je het artikel niet leest en alleen de nieuwsfeiten kent, dan voel je aan je water hoe gekunsteld die warrige kop in De Standaard er met de haren is bijgesleept. Het maakt één ding nog eens duidelijk. Zolang de N-VA in disckrediet kan worden gebracht is bij De Standaard alles toegelaten. Zelfs warrige krantenkoppen die de lading niet dekken. Moeilijk moet dat toch niet zijn. De Tijd en De Morgen slagen er immers wel in om boven een objectief nieuwsfeit een objectieve kop te zetten die wel de lading dekt. Waarin een kleine krant nog kleiner kan zijn…

Naast cultuurverschillen België-Nederland houd ik als mediatrainer ook een blog bij over zaken als beeldvorming en dingen die mij opvallen in de media. Zoals deze onlangs in Doorbraak verschenen column naar aanleiding van het opiniestuk van Karel Verhoeven, de hoofdredacteur van De Standaard. Die vond het nodig om te reageren op de column van Bart De Wever die zich had beklaagd over het feit dat De Standaard in haar verslaggeving opinie en feiten moedwillig door elkaar haalt.

Dit fenomeen zien we niet alleen bij De Standaard en andere Vlaamse media. Ook in Nederland zien we steeds vaker dat de media zo hun voorkeuren hebben. Op zich niet zo wonderlijk. Het is algemeen bekend dat de meeste journalisten links zijn. Maar dat is nog niet alles. Doordat bij de vierde macht, teveel journalisten op te lang dezelfde plaats zitten en daardoor een uitgebreid netwerk (nvda: lees vriendenkringetje) hebben opgebouwd, ontstaat er op veel redacties inteelt. Een ons-kent-ons-sfeertje van ‘ik krab jouw rug en jij de mijne’. Zoiets gaat natuurlijk ten koste van de kwaliteit van de berichtgeving. Zo zal het bijvoorbeeld ook wel gegaan zijn met Tom Lanoye toen die enige tijd terug een grote en bovendien nogal politiek correcte voorpublicatie in de NRC kreeg om zijn business te promoten. Zou hem dat ook gelukt zijn als hij niet tot het old boys network van Peter Vandermeersch zou hebben gehoord?

Zeker in de politieke verslaggeving is dat ons-kent-ons-sfeertje soms erg klef. Zo gaat het verhaal dat op het huwelijksfeest van politiek VRT-verslaggever Ivan De Vader zowat de halve Wetstraat was uitgenodigd. In Nederland zie je dat niet snel gebeuren, maar ook daar bestaat een ons-kent-ons-sfeertje. Zelfs politiek-journalisten die al jaren met pensioen zijn worden regelmatig uitgenodigd om bij hun voormalige collega-vriendjes aan te schuiven om hun visie te geven. Niet voor niks spreekt men in Nederland al jaren over de zogenaamde Haagse kaasstolp waar iedereen elkaar de bal toespeelt.  Maar wat in Nederland ondenkbaar is, is dat een hele redactie van wat als een kwaliteitskrant moet doorgaan bewust stelling neemt tegen een politieke partij, zoals Bart Brinckman van De Standaard in een interview in Knack onlangs onverbloemd en ongetwijfeld ook met het minste schaamrood op zijn kaken verkondigde.

Journalisten die te lang op dezelfde plek zitten, weten al te goed hoeveel macht ze hebben en hoe ze die moeten (mis)bruiken. Zelf heb ik dat ook al mogen ervaren. Zo vertelde een bevriende VRT-journalist mij ooit in vertrouwen dat zijn bazen hadden besloten om geen media-aandacht aan een van mijn boeken over mediatraining te schenken, omdat ik me in het openbaar kritisch had uitgelaten over het feit dat VRT-journalisten die via mediatraining bijschnabbelen, hun onafhankelijkheid en geloofwaardigheid verliezen.

En een journaliste van De Standaard die een recensie-exemplaar had aangevraagd van een boek van mij over cultuurverschillen België-Nederland  zei me dat op de redactie besloten was om er geen aandacht aan te schenken. De reden was dat ik in het boek alleen maar open deuren nog verder open trapte. ‘Schrijf dat dan op in uw recensie’, antwoordde ik. Met haar mond vol tanden haakte ze de telefoon in. Waarmee ze meteen nog een cultuurverschil blootlegde: in Vlaanderen zwijgen we onwelgevallige zaken liever dood, terwijl men in Nederland daar eerder het debat over aangaat.

Andersom zien we dat de meeste journalisten geen enkele schroom hebben om hun eigen media voor hun karretje te spannen als dat zo uit komt. Toen Bart Brinckman het boek De Zestien is voor U schreef over de langste Belgische kabinetsformatie ooit, bleek dat het boek hoofdzakelijk opgewarmde kost bevatte. Geen nieuwe nieuwsfeiten dus. Maar voor zijn collega-vriendjes van het tv-journaal was het ’t belangrijkste nieuwsitem van de dag. Even later zat hij bij Terzake om zich uitgebreid over al die zaken die allang wijd en zijd bekend waren, te laten interviewen. En last but not least, de volgende dag hadden zijn journalistenvrienden een paginagroot verhaal in de kranten, inclusief zijn eigen De Standaard.

Daarom wordt het tijd dat redacties van krant, radio en tv er een gewoonte van gaan maken om elke vier jaar hun redacties te laten rouleren. Het zal niet alleen hun horizon verbreden, het zal misschien ook extra verdieping geven aan de media waarvoor ze werken. En, zoals ik al opperde, door die bredere kijk zal misschien ook het aantal extreemlinkse  en rechtse journalisten wat genuanceerder gaan berichten…