Ook in Wallonië worden gemeenten aangemoedigd te fusioneren. In tegenstelling tot recent in Vlaanderen veroorzaakt dit geen luidruchtig volksprotest. Al zou de recente volksraadpleging die de gemeente Bertogne gehouden heeft daar verandering in kunnen brengen. De minderheid die in Bertogne kwam opdagen, stemde tegen een fusie met grote buur Bastogne. Vooraf was meegegeven dat stemmen nutteloos was. Op de achtergrond speelt de macht om de onderschatte provincie Luxemburg – MR tegen wat rest van het CDH.

Op papier lijkt het logisch: de stad Bastogne telt 16.600 inwoners op een oppervlakte van 172 vierkante kilometer. Buurgemeente Bertogne telt er maar 3.750 op 91 vierkante kilometer. Vooral Bertogne lijkt de grote voortrekker van een gemeentefusie met Bastogne: volgens burgervader Jean-Marc Franco (Les Engagés) zal de fusie heel wat schaalvoordelen brengen. Bij een fusie sneuvelen er 24 (betaalde) politieke mandaten en stijgt de jaarlijkse betoelaging van het Waalse gemeentefonds van 9 miljoen euro voor beide afzonderlijke gemeenten opgeteld naar meer dan 10 miljoen euro voor de nieuwe fusiegemeente. Ook krijgt de nieuwe gemeente nog eens een extra fusiebetoelaging van de Waalse overheid daarbovenop.

Samengaan betekent voor de initiatiefnemers meer efficiëntie, meer en beter onderwijs en een betere publieke dienstverlening in een grote plattelandsgemeente met maar liefst 73 afzonderlijke deelgemeenten en -gehuchten. Bovendien delen beide gemeenten nu al veel: in beide gemeenten wonen vele jonge gezinnen én stijgt de bevolking. Dat laatste is geen sinecure in de Ardennen. Ook worden beide gemeenten al lang door dezelfde partij bestuurd – Les Engagés (ex-CDH) – en delen zij ook nu al één politiezone.

Stemmen overbodig

Theorie is echter anders dan realiteit. Vooral in Bertogne is de bevolking bevreesd om autonomie op te offeren. Er is sterke politieke oppositie van lokaal MR-gemeenteraadslid Louis Vaguet. Die heeft twee eerder emotionele argumenten die bij een flink deel van de bevolking de juiste snaar raken: de fusiegemeente zal gewoon Bastogne blijven heten, en de hele operatie is niet meer dan reclame voor het nu al bekende Bastogne, dat zo ‘nog meer zal schitteren op kosten van Bertogne’.

Bombastisch, maar effectief: Vaguet wist er genoeg handtekeningen mee te verzamelen om een referendum mee af te dwingen. Het bestuur van burgemeester Franco zat in het defensief, en moest knarsetandend alsnog een referendum organiseren. Daarbij gaf Franco alvast mee dat stemmen de plannen niet zou veranderen: de fusie komt er, wat de bevolking ook stemt. Hoogstens zou er bij een ‘njet’ van het volk wat meer kneedwerk nodig zijn. De burgemeester sprak dan ook van ‘een dure grap en veel tijdverlies’.

TV Lux

Het referendum vond afgelopen zondag 20 november plaats. Hoewel maar 42% van de Bertognards kwamen opdagen, stemde 65% tegen de fusie. De meerderheid slaakte een zucht van verlichting omdat dat betekent dat nauwelijks een derde van de bevolking echt tegen is. Vaguet en zijn medestanders wijzen er daarentegen op dat 65% van bijna de helft best wel veel is voor een inderhaast georganiseerd referendum, en dat diegenen die niet kwamen opdagen, al overtuigd waren dat hun stem toch niet telt. Daarmee heeft Vaguet wel een punt: een reportage van de lokale televisiezender TV Lux bij de mensen die wel kwamen stemmen, legde bloot dat flink wat mensen het gevoel hadden ‘dat het toch al beslist was’, maar dat hun stem wel een belangrijk signaal was.

Franco kan dan wel in de media verklaren dat de plannen doorgaan – met dank aan enkele kranten zoals La Libre Belgique en Le Soir, die de lezing van de meerderheid overnemen – het feit dat de bevolking ofwel afhaakt ofwel tegenstemt, doet bij de MR nationaal een alarmbel afgaan. MR-Kamerfractieleider Benoît Piedboeuf – zelf burgemeester van het Luxemburgse Tintigny en voorzitter van zijn partij in Luxemburg – haastte zich na het referendum om te verklaren dat een opkomst van 42% best wel veel is. Hij pleit ervoor om te herbeginnen met het fusieproces en meer rekening te houden met de mening van de bevolking.

MR hypocriet

Dat kan burgemeester Franco dan weer niet appreciëren. Hij wees erop dat Piedboeufs partij in 2016 de uitkomst van een referendum in het iets zuidelijker gelegen Fauvillers over een nieuwe waterleverancier met quasi dezelfde uitkomst vakkundig genegeerd heeft. Franco wijst er ook op dat het Waals parlement in de zomer van 2022 nog een amendement in de fusiewet heeft verworpen dat volksraadplegingen verplicht. Het Waals parlement, waar MR in de meerderheid zit.

‘Bastogne en Bertogne volgen de vereisten die de Waalse wetgeving hen voorlegt. En die wetgeving heeft als voogdijminister Valérie De Bue van de MR, zoals u weet’, sneert de christendemocraat terug. Feit is alleszins dat uiteindelijk het Waals parlement begin volgend jaar zal moeten beslissen of de fusie doorgaat. Les Engagés zit daar in de oppositie.

De grote afwezige in dit debat is Bastenakens burgemeester Benoît Lutgen, nochtans een sterke voorstander van de fusie. Lutgen is in de provincie Luxemburg nog de enige bekende politicus van Les Engagés en heeft grote plannen met zijn stad. De fusie maakt deel uit van een groter plan om van Bastogne een bloeiende economische en toeristische pool te maken. Op die manier lijken ook de Ardeense christendemocraten te kiezen voor verstedelijking daar waar ze nog sterk staan, eerder dan voor het platteland.

Pijnlijk is dat de nieuwe partij Les Engagés in mei van dit jaar nog bij de voorstelling van haar programma expliciet meegaf dat volksraadplegingen de democratie kunnen versterken.