Sociaaldemocraten krijgen zware klappen in Sleeswijk-Holstein

In de schaduw van de grote wereldpolitiek vonden er zondag in de kleine Noord-Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein verkiezingen plaats. Op het Duitse avondjournaal ging de analyse ervan zelfs de berichtgeving over de Oekraïne-oorlog vooraf.

Dat is niet verrassend. Ze golden na de verkiezingen in de deelstaat Saarland (op 27 maart jongstleden) als de tweede test voor de regering van bondskanselier Olaf Scholz (SPD), de coalitie van sociaaldemocraten (SPD), Groenen en liberalen (FDP), én voor het werk van de – vooral – christendemocratische oppositie (CDU/CSU) onder leiding van Friedrich Merz. Er werd vanuit het politieke Berlijn dan ook met veel aandacht gekeken naar de deelstaat ‘an de Waterkant’.

Manoeuvre

Waar de SPD in het Saarland met 43,5% een verpletterende verkiezingsoverwinning had behaald, kreeg ze nu in Sleeswijk-Holstein rake klappen. Ze zakte naar 16% (een verlies van 10,3% ten opzichte van de deelstaatverkiezingen van 2017). De CDU van minister-president Daniel Günther sleepte 43,4 % van de stemmen in de wacht (een winst van 11%).

Op hetzelfde moment dat de verkiezingsresultaten in Sleeswijk-Holstein binnenstroomden en ter analyse voorlagen, hield Olaf Scholz op de openbare omroep een toespraak naar aanleiding van het einde van de Tweede Wereldoorlog 77 jaar geleden. Zo overschaduwde de grote politiek weer even de ‘kleine’. Volgens sommige analisten ging hierachter een manoeuvre van de sociaaldemocratische kanselier schuil om af te leiden van de nederlaag van zijn SPD.

Radicale partijen

Het is duidelijk dat de overwinning van CDU ook te maken had met haar populaire minister-president, de vriendelijk ogende Daniel Günther. Anders dan zijn Oost-Duitse partijgenoten Reiner Haseloff, minister-president van Sachsen-Anhalt, en Michael Kretschmer, minister-president van Sachsen, moet hij geen rekening houden met radicale partijen van links en rechts.

Die Linke raakt weer niet over de kiesdrempel van vijf procent en de Alternative für Deutschland (AfD) duikelt daar nu voor het eerst in een Duitse deelstaat ook onder. Van een gepolariseerd partijenlandschap heeft Günther dus geen last. Zijn sociaaldemocratische uitdager Thomas Losse-Müller, een overloper van de Groenen, kon geen enkel deukje slaan in het pantser van Günther.

Waarschuwing

Houden de deelstaatverkiezingen in Sleeswijk-Holstein dan geen waarschuwing in voor de federale regering? Toch wel. Bij de deelstaatverkiezingen aan de ‘Waterkant’ scoorden de sociaaldemocraten in het verleden altijd een paar procentpunten beter dan bij Bondsdagverkiezingen. Des te bitterder smaakt het resultaat van 16% (waar de SPD bij de Bondsdagverkiezingen van 26 september 2021 25, 7 % behaalde).

Bitter stemt het de sociaaldemocraten ook dat de overwinningen bij de Bondsdagverkiezingen en de deelstaatverkiezingen in Saarland geen trend vormen. De kanseliersbonus van Scholz heeft niet afgestraald op de Noord-Duitse sociaaldemocraten. Integendeel.

Binnenlandse agenda ‘on hold’

De aanvalsoorlog die Rusland ontketende tegen Oekraïne, hindert de Duitse regering werk te maken van haar ambitieuze binnenland-politieke agenda. Discussies over meer geld voor de Bundeswehr, het Duitse leger, over wapenleveringen aan Oekraïne en gas- en olie-embargo’s tegen Rusland slorpen in Berlijn nagenoeg alle aandacht op.

Scholz komt in de hele problematiek als ‘führungsschwach’ over, als een kanselier die niet echt weet te leiden en nog minder goed weet te communiceren. Bovendien werd de SPD geplaagd door de heisa rond de ‘Russlandversteher’ in eigen rangen, die mandatarissen die in het verleden veel begrip opbrachten voor het Rusland van Poetin.

Flinke oplawaai

Ook de liberale FDP  kreeg een flinke oplawaai. Ze kon nog maar 6,4% van de kiezers bekoren, een terugval met 5,1%. Het klopt dat de regionale FDP het deze keer moest doen zonder de populaire Wolfgang Kubicki, en toch, ook zij leed onder het gebrek aan doorzettingskracht van de partij op het federale niveau.

De Noord-Duitse Groenen deden het wel goed: ze klommen naar 18,3%, een winst van 5,4%. Vreemd is daaraan niet de sterke indruk die Robert Habeck, federaal minister van Klimaat en Economie, en Annalena Baerbock, federaal minister van Buitenlandse Zaken, maken.

Opsteker

Voor de CDU is de overwinning in Sleeswijk-Holstein uiteraard een enorme opsteker. Voor Friedrich Merz, haar voorzitter sinds januari, misschien ietsje minder. Günther geldt als een ‘exponent van het Merkel-tijdperk’ (Die Welt). Van een politiek die gericht is op consensus (en eigenlijk ook vaagheid) en dus minder op aanscherping van het christendemocratische profiel mikt als die van Merz. Niettemin. Naar buiten toe mag Merz tevreden zijn. Want volgende zondag wordt er gekozen in de belangrijke deelstaat Noordrijn-Westfalen. En succes bevleugelt nu eenmaal.