Spaanse kandidaat-premier weggestemd na tumultueuze stemronde

De kansen van de Spaanse socialist Pedro Sánchez om in de eerste stemronde een absolute meerderheid achter zich te krijgen, werden al gering geschat. Buiten de steun van zijn eigen PSOE en het centrumrechtse Ciudadanos, kreeg hij de rest van het Spaanse Congres volledig tegen hem, met uitzondering van één onthouding. De kans dat hij in de tweede stemronde een gewone meerderheid achter zich krijgt, lijkt klein na de bewogen zitting gisteren.

Geen onderhandelingscultuur

Spanje kent geen politieke cultuur van coalitieregeringen. Het zijn of de conservatieven van de Partido Popular (PP) of de sociaaldemocraten van de Partido Socialista Obrero Español (PSOE) die beurtelings de regeringsverantwoordelijkheid voor zich nemen en de oppositie dan vooral negeren. Enkel bij het gebrek aan een absolute meerderheid gingen ze vroeger op zoek naar de gedoogsteun van kleine, veelal regionale partijen. Die tijd is nu voorbij met de opkomst van de alternatieven Ciudadanos aan rechterzijde en Podemos aan linkerzijde. Pedro Sánchez heeft het nu op een akkoord gegooid met het centrumrechtse Ciudadanos van Albert Rivera, een coalitie die echter onvoldoende zetels achter zich krijgt.

Het besef lijkt nog niet doorgedrongen dat de partijen nu in een strategisch spel van onderhandelingen zijn terecht gekomen. De winnaar is deze die – mede – een voldoende grote coalitie kan vormen. Dat was er bepaald niet aan te zien gisteren. De Spaanse kiezer kreeg via de buis een nooit gezien spektakel waarbij de partijen elkaar verwijten naar het hoofd slingerden. Bij de mondige Catalaanse republikein Joan Tardà (ERC) kwam het zelfs op een dik foert aan: ‘Wat voor een coalitie het ook is in Spanje, wij mogen van jullie toch niet stemmen over onze toekomst. Jullie zouden er ons zelfs voor opsluiten! ’t Voelt me zwaar voor de andere Spanjaarden, maar wij zijn weg!’ Waarna hij met een handgebaar van een foert zinspeelde op de mogelijkse Catalaanse exit.

Vooraf ging Mariano Rajoy (PP), die als leider van de regering in lopende zaken allesbehalve boven het gekakel ging staan. Hij noemde de coalitievorming van Sánchez en Rivera een ‘fraude, komedie, theater, oplichting, bluf’ enz. Een mogelijk toekomstige coalitiepartner, Albert Rivera (Ciudadanos), kleineerde hij o.a. als de tweede woordvoerder van de PSOE. Ook Pablo Iglesias van het links-alternatieve Podemos deed zijn bijdrage. Iglesias kwalificeerde de PSOE als de partij van de oligarchieën en het staatsterrorisme, zinspelend op de rol van de partij en toenmalig premier Felipe González in de vuile oorlog tegen het Baskische separatisme in de jaren 80. Zijn tussenkomst zorgde voor een woedende reactie op de banken van de PSOE. De partijkopstukken lijken hiermee te vergeten dat ze elkaar nog nodig zullen hebben.

Electorale strategie?

Pedro Sánchez krijgt nu 48 uur de tijd om een gewone meerderheid te gaan zoeken, waarbij hij op de onthoudingen van Podemos of de Partido Popular moet rekenen voor het vormen van een minderheidsregering, wat zeer onwaarschijnlijk lijkt. Na een mislukking kan de koning kiezen Mariano Rajoy aan te duiden als formateur, of opnieuw Sánchez. Gezien beiden geen enkele kans maken een brede coalitie te kunnen vormen zonder elkaars steun of onthouding, ziet het er niet al te best uit.
De PSOE wil niet immers regeren met de PP omdat het zou neerkomen op electorale zelfmoord. Ciudadanos kan en wil momenteel niet regeren met de door corruptie geteisterde PP omdat het de kiezer vooral charmeert met zijn anticorruptiediscours. De unionistische PSOE kan ook niet regeren met Podemos omdat deze een referendum voor de Catalanen eisen, en Podemos kan hier niet aan verzaken omdat het net daarom goed scoort in Catalonië, Baskenland en Galicië. De partijen lijken hierdoor in een onmogelijk schaakspel verwikkeld.

De algemene verwachting is dan ook dat de partijen de wettelijke termijn zullen uitzitten om een premier aan te duiden. Indien binnen de twee maanden geen eerste minister is aangeduid door het Congres, zullen automatisch nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven voor eind juni.

Foto: (c) Reporters