Spaanse politiek buist: kiezer opnieuw naar de stembus

Koning Felipe VI ondertekende vandaag (3 mei) het decreet voor de automatische stembusgang die op zondag 26 juni zal gehouden worden. De Spaanse politiek trekt als nooit tevoren verdeeld naar de verkiezingscampagne, die op 10 juni zal beginnen. Een stabiele uitkomst is echter ver van gegarandeerd. Het belooft een hete Spaanse zomer te worden.

Vorige verkiezingsuitslag bleek te moeilijk

De uitkomst van de Spaanse verkiezingen op 20 december jl., zorgde voor een ongezien scenario: de hegemonie van het tweepartijenstelsel was voorbij. Dat zorgde zowel aan linker- als aan rechterzijde voor een moeilijke constellatie. Hoewel de conservatieve Partido Popular (PP) de grootste bleef, bleek niemand bereid met de door corruptie geteisterde partij samen te werken. Premier Mariano Rajoy (PP) gooide als eerste de handdoek in de ring. Enkel de sociaaldemocraat Pedro Sánchez (PSOE) leek een kans te maken. Een akkoord met het centrumrechtse Ciudadanos bleef echter ver weg van een meerderheid. Het enige alternatief was een akkoord met het links-alternatieve Podemos sluiten en de Catalaanse pro-onafhankelijkheidspartijen, in ruil voor een referendum over onafhankelijkheid. Meer dan één brug te ver voor de staatsdragende PSOE.

Catalanen profiteren van Spaanse impasse

Terwijl er in Madrid gekibbeld wordt, lijken de Catalanen hun onafhankelijkheidsplannen door te duwen. Na maanden zonder dialoog zagen Catalaans minister-president Carles Puigdemont en premier Rajoy elkaar eindelijk: een bijeenkomst die bijzonder weinig resultaten had. De weigering voor een referendum blijft categoriek aan Spaanse zijde. Ondertussen blijft de Spaanse regering eender welk Catalaans decreet aanvechten via het gepolitiseerde Grondwettelijk Hof. De Catalanen respecteren de uitspraken, maar zoeken wegen om deze te omzeilen. De vraag is wanneer het tot echte ongehoorzaamheid zal komen.

De leider van de PSOE, Pedro Sánchez, liet zich deze week zelfs een onzorgvuldigheid ontvallen in een gesprek met vertegenwoordigers van de Catalaanse republikeinen. Hij gaf toe dat hij ‘op termijn de onafhankelijkheid van Catalonië als onvermijdelijk’ ziet. Het geeft aan hoe ver de geesten al gevorderd zijn.

Zullen nieuwe verkiezingen iets veranderen?

Verschillende opiniepeilingen wijzen aan dat nieuwe verkiezingen nauwelijks iets zullen veranderen aan de stemintenties. Het meest opvallende is wellicht dat de conservatieve Partido Popular, die nu al jaren in een onophoudelijke stroom aan corruptieschandalen is verwikkeld, de grootste blijft en zelfs lichtjes stijgt in de peilingen. Paradoxaal genoeg zouden de kiezers die het allemaal wat voor bekeken houden en daarom thuis blijven, in het voordeel werken van de PP, die rekent op een kiesstelsel dat de grootste partij bevoordeelt. Ook het platteland wordt proportioneel bevoordeeld, waar de PP op een trouwe aanhang kan rekenen. Ook het feit dat de nieuwe concurrent aan rechterzijde, de anticorruptiepartij Ciudadanos, nu zelf ook genoemd wordt in corruptieschandalen, kan enkel in het voordeel werken van de PP. Ciudadanos wordt ervan beschuldigd openbare fondsen te hebben verduisterd voor eigen gebruik. Ook worden enkele kopstukken genoemd in de zaak van de Panama Papers.

Het legt ineens de etterende wonde van politiek Spanje bloot: de politieke klasse lijkt de corruptie, het wanbeheer en het politieke machtsmisbruik maar niet van zich af te kunnen schudden.

De belangrijkste vraag na de herhaalde verkiezingen zal echter opnieuw luiden of er een werkbare coalitie zal kunnen gevormd worden in Madrid. Mocht dit niet het geval zijn, zal de druk op een coalitie van nationale eenheid of Große Koalition, met conservatieven en sociaaldemocraten, niet meer te houden zijn, al dan niet met steun van Ciudadanos. Dat scenario doet de sociaaldemocraten echter huiveren, die dan hevige oppositie verwachten aan hun linkerflank.

Momenteel zitten het links-alternatieve Podemos en het postcommunistische Izquierda Unida (Verenigd Links) in onderhandelingen om samen naar de verkiezingen te trekken. Peilingen duiden aan dat de kans er dan in bestaat dat dergelijke kartellijst de sociaaldemocraten zou kunnen voorbijsteken. Het infarct van het Spaanse politieke systeem zou dan volledig zijn: in de Spaanse senaat, de territoriale kamer, zal de PP immers de grootste blijven. Dat kan leiden tot Italiaanse toestanden waarin beide kamers elkaar bekampen. Dit risico op politieke instabiliteit is ook de financiële markten niet ontgaan, waar Spanje nu al een hogere interest moet betalen voor zijn staatsschuld. Hoe hoog de politieke temperatuur verder kan stijgen in Spanje, weten we alvast op 26 juni.