Spanje stemt voor continuïteit bij lokale en Europese verkiezingen

Zondag trok Spanje opnieuw naar de stembus, een maand na de algemene verkiezingen. Naast de Europese verkiezingen vonden er ook lokale verkiezingen plaats in heel Spanje. In twaalf (van de zeventien) Autonome Gemeenschappen werden er bovendien regionale verkiezingen gehouden. Spaans eerste minister Pedro Sánchez kan tevreden zijn: hij wint de Europese verkiezingen en de PSOE eindigt in de regionale verkiezingen bijna overal als eerste.

Sánchez wint ten koste van Podemos

De Spaanse sociaaldemocratische partij PSOE haalt bijna 33% bij de Europese verkiezingen, maar liefst 5 punten meer dan bij de algemene verkiezingen op 28 april 2019. Het haalt die goede score vooral door de verdere neergang van het radicaal-linkse Podemos, dat Europees beter scoort dan in 2014, maar er nationaal overal op achteruit gaat. De secretaris-generaal van Podemos, Pablo Iglesias, ligt al geruime tijd onder vuur en wordt een te autoritaire leiderschapstijl verweten. De klap was hard voor Podemos en co: de twee lokale boegbeelden van alternatief-links, Manuela Carmena (Madrid) en Ada Colau (Barcelona), keren niet terug als burgemeester. In Madrid blijft Carmena wel de grootste met haar linkse kartel, met één zetel verlies, maar links gaat er zo op achteruit dat rechts er terug de meerderheid heeft.

Het verlies van Podemos zet een verzwakte Iglesias in een lastig parket voor de onderhandelingen over een nationale regering in Spanje. Sánchez moet zich verzekeren van de steun van Podemos om de komende vier jaar stabiel te kunnen regeren. Hoewel dat ook mét de steun van Podemos een minderheidsregering wordt, heeft het Spaanse gerecht hem nu meer ademruimte gegeven. De Spaanse Justitie laat immers de Catalaanse politieke gevangenen niet vrij en schorst het proces niet op, zoals de wet nochtans bepaalt volgens gespecialiseerde juristen. Die wet vraagt ook dat de Spaanse Kamer en Senaat zich buigen over de immuniteit van de volksvertegenwoordigers. Dat is nu niet gebeurd en zou illegaal zijn. De vijf in de Spaanse Kamer verkozen Catalaanse politici werden onder politie-escorte begeleid naar het parlement en na hun inzwering opnieuw weggeleid. Het Bureau van de Kamer, geleid door de PSOE, besliste ondertussen de Catalanen te schorsen, zonder instemming van de gehele Kamer. Die schorsing wijzigt de samenstelling van de Kamer en verlaagt zo tegelijkertijd de bovengrens om Sánchez opnieuw in te zweren als Spaans premier, hij heeft dus minder zitjes nodig om een meerderheid te halen.

Rechts behaalt pyrusoverwinning in gemeente en regio Madrid

De Partido Popular (PP) gaat er bij deze verkiezingen opnieuw overal op achteruit, maar beperkt de schade vergeleken met de rampzalige resultaten in april. De PP kan met Ciudadanos aan de macht blijven in Castilla y León en zou dat ook kunnen herhalen in Madrid. Zowel in de regio als de hoofdstad eindigt het als tweede na linkse partijen, maar kan het enkel regeren met de steun van Ciudadanos én het extreemrechtse VOX, zoals in Andalusië al gebeurde. De vraag is of ze deze alliantie met VOX zullen herhalen. Vooral Ciudadanos — dat deel uitmaakt van Guy Verhofstadts ALDE — ligt onder druk om dat niet opnieuw te doen. Manuel Valls, kandidaat-burgemeester voor Ciudadanos in Barcelona, liet al weten met de partij te zullen breken mocht ze opnieuw regeren met steun van VOX.

Barcelona in handen van ‘indepes’

Valls zelf moest in Barcelona het onderspit delven. De voormalige Franse socialist en premier werd in 2018 als wit konijn gepresenteerd door Ciudadanos, dat zo hoopte nog meer unionistische stemmen weg te halen bij de PSC, de Catalaanse afdeling van de PSOE. Valls mislukte evenwel volledig in zijn opzet en strandde op de vierde plaats. Niet alleen werd zijn soms hautaine stijl niet geapprecieerd door de Barcelonezen, hij wordt algemeen gezien als een in Frankrijk mislukt politicus op zoek naar een tweede leven. Het recente succes van Pedro Sánchez doorkruiste ook de strategie van Ciudadanos, dat met Valls op hetzelfde middelmatige resultaat blijft steken als vier jaar terug. In Barcelona werd de strijd nek aan nek gestreden tussen uitgaand burgemeester Ada Colau en Ernest Maragall, van de links-republikeinse ERC (pro onafhankelijkheid). Uiteindelijk haalde Maragall 4700 stemmen meer dan de 156.000 stemmen voor Colau, die haar nederlaag snel erkende. Voor ERC — dat op 28 april al de grootste partij werd van Catalonië — is het dan weer een broodnodige overwinning.

Extreemrechts breekt door, maar met mate

VOX kan dan wel de sleutel in handen hebben voor verschillende rechtse coalities, over het algemeen bleef de grote doorbraak uit. Lokaal blijven de Spanjaarden vooral bij de vertrouwde kandidaten en partijen. Voor de Europese verkiezingen kon de partij niet mobiliseren zoals bij de algemene verkiezingen een maand terug. VOX blijft zo steken op 6,2%, onder de verwachtingen, maar sleept zo toch drie zetels in het Europees Parlement binnen. Daar zal ze allicht aansluiten bij de nieuwe rechts-populistische alliantie waar ook het Vlaams Belang bij hoort.

Europese zege voor Puigdemont

Waar in Catalonië ERC de grote winnaar is van de lokale stembusslag, zet Carles Puigdemont, vanuit Belgisch ballingschap, een heel goed resultaat neer. Hij haalt in Catalonië maar liefst 28,5% van de stemmen, met ruime afstand voor de socialisten (22,1%) en ERC (21,2%), dat met de gevangen Oriol Junqueras naar de verkiezingen trok als ‘Spitzenkandidat’ voor de Europese Vrije Alliantie (EVA), partij waar ook de N-VA lid van is. Puigdemont zou in theorie kunnen zetelen, samen met een andere minister in ballingschap Toni Comín, maar daar zal de Centrale Electorale Commissie in Madrid wellicht een stokje voor steken. Meer nieuws daarover en over de resultaten in Catalonië, morgen in Doorbraak.