Spijbelen voor het klimaat

Toen ik een jaar of veertien, vijftien was, passeerde op het zevenuurjournaal eens een item over een vrouw die omgekomen was bij een betoging voor de goede zaak. Haar goede zaak, ik weet niet meer of het ook de mijne was. Ik stond op van tafel en liet me ontvallen dat het bijzonder moet zijn om te kunnen sterven voor je idealen. Een donderpreek was mijn deel en ik kan u verzekeren: het West-Vlaams is rijk genoeg om dat op een beklijvende manier te doen. Ik ging weer zitten en at bedaard verder mijn boterhammen op.

Hemelbestormers

Anuna De Wever en Kyra Gantois zijn ook rechtop gaan staan, verontwaardigd door het weinig daadkrachtige optreden van onze vier (of hoeveel zijn het er?) Belgische klimaatministers. Naar het voorbeeld van de vijftienjarige Zweedse Greta Thunberg, zetten ze een actie ‘Spijbelen voor het klimaat’ op. De twee (oud-)leerlingen van het Koninklijk Atheneum van Mortsel roepen hun medeleerlingen op om elke donderdag te spijbelen voor een ambitieuzer Belgisch klimaatbeleid. En of het aanslaat. Donderdag 17/01 klokte de spijbelbetoging af op circa 12.500 deelnemers. Ze brengen hun verhaal in elke televisiestudio en, nog belangrijker, onze Vlaamse beleidsmakers rollen over elkaar heen om naar hun grieven te luisteren.

Ze hekelen het klimaatbeleid, ze doen het door te spijbelen en ze zijn piepjong: het is wat hun initiatief zo bijzonder maakt. En tegelijk waarom ze zoveel kritiek te slikken krijgen. Niet iedereen lijkt klaar te zijn voor een volwassen debat met pubers en jongvolwassenen over een onderwerp, de klimaatverandering, waarvan de effecten vooral door deze laatsten gevoeld zullen worden.

De klimaatverandering

De klimaatverandering werpt meer en meer zijn potentieel ontregelende schaduw vooruit in ons dagelijkse leven. De rol van de mens in die klimaatverandering staat nauwelijks nog ter discussie. En het Belgische klimaatbeleid heeft de laatste jaren niet echt uitgeblonken door zijn ambitieniveau of voortvarendheid. Dat is, kort geschetst, de reden waarom ‘Spijbelen voor het klimaat’ is opgezet.

Men heeft uiteraard het volste recht om kritiek te uiten op deze boodschap. De klimaatverandering, als globaal thema, overstijgt zonder twijfel het onderwerp van de dag onder de Vlaamse kerktoren (ingeruild voor de ‘klimaatkerk’, hoor ik klimaatnegationisten al mompelen). Zelfs wie er rotsvast van overtuigd is dat de klimaatverandering een hoax is, zal moeten erkennen dat die fameuze 97% van andersdenkende wetenschappers een stevige legitimatie vormt voor het belang ervan als maatschappelijk thema. Hier wordt niet gespijbeld voor meer snoepautomaten op de speelplaats of voor meer fuifzalen. Hier spijbelen ze voor minder: minder vliegen, minder wegwerpen, minder klimaatministers, etc. Noem de spijbelaars dus gerust naïef, maar weet dat dat in wezen een eretitel is.

Een eerste uitnodiging tot introspectie: wanneer ondernam u laatst een actie om maatregelen te eisen die uw materiële vrijheden en uw levensstijl een stuk kunnen aftoppen?

Spijbelen

De bij momenten vileine commentaren op de keuze om hun boodschap in de schijnwerpers te spijbelen, schurken al iets dichter aan tegen een rondje moddergooien. Of ze komen minstens voort uit een staaltje selectieve verontwaardiging. Met alle respect voor de ‘gele hesjes’ die hun strijd vreedzaam strijden, maar hun acties zijn er meestal op gericht om aan anderen een ongemak te bezorgen, bijvoorbeeld door het naast zich neerleggen van verkeersregels. Filterblokkades op autosnelwegen, sit-ins op drukke kruispunten, het blokkeren van strategische punten, etc. Wat wordt er in twitterland en ver daarbuiten gesmuld van deze opstand van de have-nots tegen de duivelse klassieke partijbonzen, de groene priesters, gebocheld door de zware politieke agenda die ze torsen, de linksige kaviaar vretende zakkenvullers, de rechtse kaviaar vretende zakkenvullers,… Het signaal van de ‘gele hesjes’ verschijnt in de gedaante van een paard en laat zich voor eender welke kar spannen.

Maar spijbelen voor het klimaat? Ho maar, moeten die juffies niet op school zitten? Moeten die uren dan niet ingehaald worden? En zag u dat bord met die taalfout of die foute connectie tussen twee klimaatfenomenen? De bewondering voor de subversieve schelmenstreken van de ‘gele hesjes’ staat bij velen in schril contrast met de geëiste orde en tucht voor de rebelse spijbeldaad van de tieners. Had een wafelenbak, een macramé of een neuze neuze voor het klimaat dan dezelfde impact gehad?

Een tweede uitnodiging tot introspectie: heeft u zelf al eens gespijbeld of uw kinderen laten spijbelen om vroeger (en goedkoper) op reis te kunnen vertrekken met het vliegtuig?

De leraarskamers

Intussen woedt het debat ook in alle hevigheid in de leraarskamers. Dat is gezond, want spijbelen moet altijd een reglementaire en morele horde blijven. En wat als plots gespijbeld wordt rond een sterk polariserend thema, bijvoorbeeld tegen migratie? Dan moeten die spijbelaars dat naar mijn mening ook kunnen doen, in eer en geweten.

Voor leerkrachten en ander onderwijzend personeel zal dat ongetwijfeld soms een mentale stretch vragen, maar is dat niet het ‘prijsje’ dat je betaalt voor de opvoeding van onze jeugd tot mondige en betrokken burgers? De onderwijsregelgeving en het schoolreglement kunnen daarop ook wel afgesteld worden, zonder daarom excessen te institutionaliseren.

Ze zijn zo jong, meneer

Velen, en dat is best verrassend in het Vlaanderen van 2019, beschouwen de zeventienjarige Anuna en de negentienjarige Kyra als opgeschoten kinderen en niet als jonge (bijna-)volwassenen. De vele beschimpende commentaren op hun leeftijd leggen een merkwaardige tweestrijd bloot tussen de lippendienst aan het belang van kritische en geëngageerde leerlingen en de moeilijke omgang ermee in de praktijk. Het voelt blijkbaar toch ongeriefelijk aan: jongeren die hun plaats in het maatschappelijke debat opeisen, met een flegma dat vele twitteraars en andere predikanten voor de eigen kerk van de sokken blaast. Ze moeten wel gemanipuleerd zijn, die makke lammetjes, luidt het dan. Mooi, dat bevestigt het punt van die jonge garde dat vele volwassenen, waaronder onze beleidsmakers, hen en hun toekomst niet ernstig nemen. Als u mij enige beeldspraak permitteert: investeert onderwijsminnend Vlaanderen dan jaarlijks miljarden euro’s belastinggeld in de vorming van lege dozen, bij voorkeur met geluiddichte kleppen?

Ook de antecedenten van beide activistes worden zorgvuldig nagetrokken. Is Anuna De Wever zelf al niet in New York geweest? Ze geraakte er met de fiets waarschijnlijk… gniffel, gniffel… Ze schijnt inderdaad in New York geweest te zijn. Et alors? De boodschap is niet dat we een enkeltje richting stenen tijdperk moeten nemen. De boodschap is dat onze beleidsmakers maar eens een geloofwaardig beleid moeten uitwerken om onze engagementen ten aanzien van de Overeenkomst van Parijs waar te maken. En dat komt niet in de plaats van het persoonlijke steentje dat eenieder moet proberen bij te dragen. Bijvoorbeeld minder vliegen.

Een laatste uitnodiging tot introspectie: geraakte u rond uw zeventiende veel verder dan studeren voor uw eigen toekomst, sigaretten roken en bier drinken?

DNA van de Vlaming

Wat doen Anuna De Wever en Kyra Gantois intussen, te midden van zoveel stemmingmakerij? Die blijven rechtop staan, ondanks de vele ‘aanmoedigingen’ om weer te gaan zitten en normaal te doen. Ze mobiliseren, coördineren, informeren, communiceren, weerstaan bromberen… Kortom, ze imponeren. Il faut le faire.

In identiteitsdebatten wordt al wel eens uitdagend de vraag gesteld wat nu eigenlijk het DNA van de Vlaming uitmaakt. Ik deel graag mijn dagdroom met u: de archetypische Vlaming is maatschappelijk geëngageerd, heeft het hart van een vredesduif en een kritisch-rebelse inborst en hij verenigt een gezond zelfbewustzijn met een sociaal en ecologisch bewustzijn. Elke gelijkenis met Anuna en Kyra berust op louter toeval (maar is heel treffend).