Stemmen uit Oekraïne

En hoe is het gesteld met de populariteit van Volodymyr Zelenski? Doorbraak ging op zoek naar achtergronden en meningen.

De presidentsverkiezingen die op 31 maart hadden moeten plaatsvinden, werden wegens de oorlog voor onbepaalde tijd uitgesteld. In oktober 2023 ondergingen de parlementsverkiezingen al hetzelfde lot. De Oekraïense overheid noemde het niet kunnen garanderen van veiligheid van de burgers tijdens het stemmen en de afwezigheid van honderdduizenden militairen en miljoenen vluchtelingen als voornaamste redenen.

De besluiten tot uitstel werd genomen op basis van een wet die het houden van verkiezingen tijdens een staat van oorlog verbiedt. De Russische overheid voert een campagne om de legitimiteit van de Oekraïense president in diskrediet te brengen, die tot ver in het Westen reikt.

Streven naar vrede

Daarnaast benadrukt de Russische agressor in alle ernst te streven naar vrede. Poetin deed op 14 juni het voorstel de Krim en vier andere — gedeeltelijk zelfs niet-bezette — districten als deel van de Russische Federatie te laten erkennen door Oekraïne. Daarnaast wil de Russische leider een kernwapenvrije status, demilitarisering en ‘denazificatie’ van het door zijn troepen geteisterde buurland.

Internationaal eiste hij de opheffing van sancties. In ruil daarvoor bood hij aan een vredesverdrag te overwegen. Een overeenkomst die hij naar eigen zeggen zeker niet met de huidige Oekraïense president zou ondertekenen. ‘De annulering van de verkiezingen is typerend voor het huidige regime in Kiev dat voortkwam uit de gewapende staatsgreep van 2014′, zei Poetin.

Achtergrond en kandidaten

De president van Oekraïne wordt via rechtstreekse algemene verkiezingen verkozen voor een termijn van vijf jaar. Niemand kan voor meer dan twee opeenvolgende presidentiële termijnen worden verkozen.

Petro Porosjenko.

De verkiezingen van 2024 zouden de achtste presidentsverkiezingen in Oekraïne zijn geworden sinds het land in 1991 onafhankelijk werd. Oekraïne kende na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie zeven verschillende presidenten, waarvan alleen Leonid Koetsjma twee termijnen aanbleef. In 2024 zouden naast de huidige president in ieder geval twee kandidaten aantreden.

Laatste dag

Oleksij Arestovitsj, columnist, motivatiecoach en tot januari 2023 adviseur van de president is een van hen. De 49-jarige man noemde op zijn Telegramkanaal 21 mei 2024 de laatste dag waarop Volodymir Zelenski nog president van Oekraïne kon worden genoemd. Na deze datum zou hij slechts een usurpator zijn.

Oleksij Arestovitsj.

Russische staatsmedia namen de uitspraak – net als vele andere recente uitspraken van de Oekraïense luitenant-kolonel – gretig over. Tegen Arestovitsj loopt in Oekraïne een gerechtelijk onderzoek. Niet vanwege propaganda pro-Kremlin, maar om seksistische uitspraken tijdens zijn lezingen als motivatiecoach. De kandidaat zou inmiddels in Polen wonen.

De voormalige nationale leider en miljardair Petro Porosjenko gaf ook mee opnieuw een gooi te willen doen naar het presidentschap. In 2019 behaalde hij weliswaar de tweede ronde van de presidentsverkiezingen, maar werd daarna met een overweldigende meerderheid voor Zelenski weggestemd.

Eind 2021 werd de ondernemer beschuldigd van landverraad en financiering van terrorisme door de aankoop van steenkool uit separatistengebieden. Porosjenko ontkende de beschuldigingen en sprak van politiek gemotiveerde laster. Zijn bezittingen werden in beslag genomen en hij mag Kiev niet verlaten.

Mobilisatie

Olexander Klimenko is kunstenaar en woont in de Oekraïense hoofdstad. Een van zijn projecten is het schilderen van iconen op oude munitiekisten die van het front komen. Hiermee verzamelt hij geld ter ondersteuning van het leger.

Over de uitgestelde verkiezingen zegt hij: ‘De meerderheid van de Oekraïners zou met veel enthousiasme hebben deelgenomen aan de verkiezingen. Ik denk echter dat Zelenski nu weinig kans op een overwinning zou hebben gehad. En hoe langer het uitstel, hoe minder kansen hij maakt. Aan de andere kant maakt niemand zich er echt zorgen over dat de verkiezingen voorlopig zijn uitgesteld. Ons voornaamste probleem is op dit moment Rusland.’

Geen twijfel

Rond de legitimiteit van Zelenski als president heeft de kunstenaar geen twijfel. In een mogelijk succes van de twee andere kandidaten gelooft hij niet. ‘Momenteel is het zo dat niemand van de echte kanshebbers het vroegtijdig voor zichzelf wil bederven. Ze wachten tot de verkiezingen daadwerkelijk zullen worden aangekondigd’, aldus de kunstenaar.

‘Velen gaan ervan uit dat we in de lente van 2025 naar de stembus gaan. Waarschijnlijk komt er dan op het laatste moment iemand op de proppen waarvan we nu nog niet eens hebben gehoord. Een last-minute-kandidaat die ineens president wordt, is typisch voor Oekraïne.’

De huidige president maakt volgens Klimenko weinig kans op een tweede ambtstermijn. ‘Hij heeft een grote fout gemaakt met zijn recente keiharde mobilisatie. Oekraïners zijn vrijheidslievende mensen. Zo’n mobilisatie werkt in Rusland, niet bij ons’, aldus Klimenko.

‘Hij had veel meer moeten motiveren en anders op de emoties in moeten werken. Toen hij in Kiev bleef tijdens de invasie, steeg hij enorm in aanzien. Zoiets wordt gerespecteerd. Oekraïners vechten voor hun eigen dorp of stad, voor hun gezin, hun huis. Zelenski’s retoriek over de herovering van de Krim en de Donbas – ten koste van vele mensenlevens – werkt niet. Dat was retoriek van Poetin: we moeten alles heroveren wat eens van ons was.’

Bakermat van democratie

Oleg Magaletsky is bedrijfsconsultant en woont in Kiev. De Oekraïner gaf eveneens zijn commentaar op het uitstel van de presidentsverkiezingen. ‘Het ingaan op de retoriek van de Russische propaganda is op zich al een fout’, zei hij.

‘Het besluit de verkiezingen, zowel die voor het parlement als die voor de president zijn uitgesteld, is gedaan op juridische basis. Er staat duidelijk in de wet dat ten tijde van oorlogshandelingen in ons land geen verkiezingen mogen worden gehouden.’

‘Om die reden blijven zowel de president, als ook de parlementsafgevaardigden in hun ambt totdat de oorlog is beëindigd en zijn daarmee uiteraard volkomen legitiem. Het is ook historisch gezien geen nieuws. In het Verenigd Koninkrijk – een bakermat van democratie – was dat tijdens de Tweede Wereldoorlog ook het geval’, meent Magaletsky.

Tweede ronde

De consultant vertelde in 2019 pas in de tweede ronde op Zelenski te hebben gestemd. ‘Ik was om verschillende redenen geen voorstander van de huidige president, maar ik wilde ook niet dat Porosjenko aan de macht bleef. Mijn stem was eerder tegen hem, dan voor Zelenski’, aldus de Oekraïner.

‘Ik hoop dat Zelenski woord houdt en inderdaad slechts voor één ambtstijd aan is getreden zoals hij beloofde in zijn campagne van 2019. Oekraïne heeft een nieuwe structuur van deskundigen nodig die ons land na de beëindiging van de oorlog door alle moeilijkheden van de wederopbouw zullen slepen’

‘Een nieuwe president gaat daarin zeker een rol spelen, maar gezien de Russische methodes is het nog veel belangrijker een goed functionerend parlement te krijgen, zonder alle agenten van invloed die er nu in zitten. De zogenaamde presidentskandidaat Arestovitsj is daar overigens een van’, besluit Magaletsky.