Studie Itinera: Belgische overheid kost veel te veel én levert te weinig kwaliteit

Dat België een even complex als duur politiek systeem heeft, is een open deur intrappen. Denktank Itinera dook in de cijfers achter de hoge overheidskost en komt tot twee belangrijke conclusies. Enerzijds kampen vooral Wallonië en Brussel met een stevig overtal aan politiek personeel, anderzijds zit er vaak ook te weinig kwaliteit in onze besturen.

Met ruim 31.800 zijn ze in ons land, de mensen die onze parlementen, kabinetten en provinciebesturen bevolken. Dat bijzonder hoge aantal hangt uiteraard deels samen met de complexiteit van het politieke systeem zelf, met onder meer zeven parlementen, zes regeringen en 54 ministers en staatssecretarissen.

Denktank Itinera maakte een actuele inventaris op van de politieke personeelsbezetting in ons land, en de conclusie is weinig bemoedigend. ‘Ons politiek systeem heeft een te hoog prijskaartje. De Belgische overheidsuitgaven liggen 4,5 procent van het BBP hoger dan het gemiddelde van de belangrijkste buurlanden’, zegt Marc De Vos, co-ceo van Itinera. ‘Maar we weten ook dat het overheidsbeslag in ons land de voorbije twee decennia met ongeveer 20 procent van het BBP gestegen is tegenover die buurlanden. Er zijn dus ook andere verklaringen voor dat veel te grote overheidsbeslag dan onze bijzonder ingewikkelde staatsstructuur. Onder meer de sterk gestegen sociale uitgaven en het opvallend hoge aantal ambtenaren. Deze studie biedt voor het eerst een duidelijk inzicht in de data die achter dat grote overheidsbeslag schuilgaan. En op de regionale verschillen.’

Het bevestigt alle clichés, maar vooral Wallonië blijkt uit te blinken in een overtal aan politiek personeel op zowat alle bestuursniveaus. Zo zijn er in Vlaanderen 9 ministers voor 6,8 miljoen inwoners, terwijl Wallonië en Brussel 21 ministers tellen voor 4,8 miljoen inwoners. Idem overigens voor het aantal politieke medewerkers. Per miljoen inwoners telt Vlaanderen 40 kabinetsmedewerkers. In Wallonië en Brussel samen loopt dat op tot 213.

Daarnaast hebben de 5 Waalse provincies ruim drie keer meer personeel in dienst en geven ze drie keer meer uit dan de 5 Vlaamse provincies. ‘Hier zijn geen objectieve verklaringen voor, dit is dus een gevolg van puur politieke keuzes’, stelt De Vos onomwonden. ‘Zo heeft Wallonië bijvoorbeeld nooit de fusering van gemeenschap en gewest doorgevoerd, en zijn de intercommunales in Wallonië een echt waterhoofd. Dit is natuurlijk ook bijzonder illustratief voor de rol van overheid daar, die in alle lagen van het economisch weefsel bijzonder dominant is. Daar ligt nu dus ook een unieke kans om te besparen. Vergeet niet dat 1 op 3 Walen aan de slag is in overheidsdienst.’

Onvoldoende waar voor ons geld

Paradoxaal genoeg zorgt al dat politiek personeel in ons land allesbehalve voor een krachtdadiger beleid. De Vos: ‘We krijgen onvoldoende waar voor ons geld in België, dat zeggen wij niet alleen, ook de Nationale Bank heeft dat al meermaals aangehaald. De zogenaamde overheadkost kan zeker in Brussel en Wallonië stevig naar omlaag, maar ook in Vlaanderen is er wel nog wat ruimte voor verdere rationaliseringen.’

Om het helemaal pijnlijk te maken ziet Itinera nog een ander belangrijk manco: er zit ook te weinig expertise in onze besturen. Hierdoor doen politici bijvoorbeeld veel te vaak een beroep op externe consultants. ‘De kar van de overheid wordt vaak veel te vol geladen, waardoor ze vaak niet over de juiste expertise beschikt en dus elders op zoek gaat naar specialisten. De budgetten voor bijvoorbeeld IT’ers en consultants namen de voorbije jaren vaal veel sneller toe dan de gewone personeelsbudgetten. Daaruit kan je dus afleiden dat er een mismatch is tussen enerzijds het personeel dat er zit en anderzijds de kwalitatieve vaardigheden die de overheid vandaag nodig heeft’, besluit De Vos. ‘Zeker nu ons land voor ingrijpende hervormingen staat en het grote begrotingstekort ons dwingt om de lopende uitgaven onder controle te krijgen, is er dus absoluut marge voor beter bestuur.’