Tandeloze Catalaanse regering zakt weg in Spaanse vernederingen

Het Catalaanse onafhankelijkheidsproces is sinds de gevangenzetting van zijn politieke en sociale leiders stilgevallen. De weinige autonomie die Catalonië rest, lijkt weg te zakken in de Spaanse repressie. De machteloze Catalaanse regering kijkt ernaar en gehoorzaamt gedwee. Het alternatief? Niemand die het weet in Barcelona. Zowat iedereen in het onafhankelijkheidskamp ligt met elkaar overhoop. Het laatste dieptepunt is de vernedering van minister-president Quim Torra door de Spaanse Centrale Electorale Commissie. De reden van de twist: gele lintjes.

Politieke gijzeling

Verschillende Spaanse politieke commentatoren speculeerden in de zomer van 2017 al over een ‘oplossing’ van de Catalaanse kwestie: ‘Pak de Catalaanse leiders op, neem hun autonomie af en je zal zien, het enige waar ze in Catalonië nog mee bezig zullen zijn, is het proberen vrij krijgen van hun leiders en het terugkrijgen van hun autonomie. Over onafhankelijkheid zullen ze het niet meer hebben.’ Die strategie heeft Madrid geen windeieren gelegd: weinig mensen zijn in Catalonië nog met de onafhankelijkheid bezig. Het is vooral het lot van de politieke gevangen dat de gemoederen ophitst. Weinigen hopen op vrijspraak.

Zowel de Catalaanse verdediging als de Spaanse aanklagers zetten hun strategie op in functie van het Europees Hof van de Rechten van de Mens. Dat betekent ook dat de beklaagden in het slechtste geval zo’n zes à acht jaar achter de tralies kunnen verdwijnen vooraleer er in Straatsburg een uitspraak volgt. De politieke gevangenen lijken zo gijzelaars te worden om te vermijden dat het onafhankelijkheidsproces doorgaat in een Spanje dat halsstarrig weigert het recht op zelfbeschikking te erkennen, nochtans opgenomen in verschillende internationale verdragen getekend door Spanje. Het opsluiten van politieke dissidenten is een beproefde techniek in Spanje. Eind 2018 nog werd Spanje veroordeeld door Straatsburg: Arnaldo Otegi, oud-ETA-lid en vredesactivist, kreeg volgens het EHRM geen eerlijk proces. Voor deze uitspraak zat Otegi, die ervan beschuldigd werd ETA opnieuw te willen activeren, wel 6,5 jaar vast.

Onophoudelijke partijtwisten

Het is al een tijd genoegzaam bekend dat de Catalaanse politieke onafhankelijkheidspartijen, ook de regeringspartners Junts per Catalunya (centrumrechts) en Esquerra Republicana de Catalunya (centrumlinks), met elkaar overhoop liggen. Het is zo erg dat zelfs de verdediging in het onafhankelijkheidsproces volledig verschillend is naargelang de partij waartoe de beschuldigde behoort. In de Catalaanse regering staan ERC en Junts per Catalunya met de rug naar elkaar. Binnen de fractie van Junts per Catalunya, gevormd door de partij PDeCAT en onafhankelijken, gaat de broederstrijd er het hardst aan toe. Voor de komende verkiezingen wist Carles Puigdemont vanuit Waterloo succesvol de PDeCAT over te nemen. Zijn getrouwen trekken nu de kieslijsten. De meer gematigde vleugel van de partij, geleid door Marta Pascal en gesteund door Artur Mas, lijkt voorgoed het onderspit te hebben gedolven en kan geen noemenswaardige lijstplaatsen binnenhalen.

Ook bij het radicaal linkse CUP is men het intern oneens. De CUP bestaat hoofdzakelijk uit twee stromingen: enerzijds de radicale onafhankelijkheidsvleugel, geleid door Poble Lliure (Vrij volk) en vooral actief buiten de metropool Barcelona, en anderzijds de radicaal antikapitalistische vleugel Endavant (Vooruit), die vooral in groot-Barcelona de plak zwaait binnen de Kandidatuur voor Volkseenheid (CUP). De CUP besliste onlangs om – zoals steeds – niet deel te nemen aan de Spaanse verkiezingen. Poble Lliure denkt naar nu anders over en ziet zich gesteund door de kritische stroming binnen de onafhankelijkheidsbeweging, die vreest dat JxCAT en vooral ERC het op een akkoordje willen gooien met huidig premier Pedro Sánchez in het geval deze steun zoekt voor een coalitie van PSOE en Podemos op Spaans niveau. Deze kritische stroming maakt alles onderhevig aan het aanvaarden van het recht op zelfbeschikking door Madrid, wat – gezien de viscerale afkeer van Madrid voor een referendum – sowieso onmogelijk lijkt.

Om het Spaanse Congres te kunnen blokkeren in ruil voor een referendum, gaat Poble Lliure nu naar de verkiezingen met enkele splinterpartijen, onder de naam Republikeins Front (Front republicà). Die coalitie heeft een realistische kans op slagen, gezien een aanzienlijk deel van het pro-onafhankelijkheidselectoraat ontevreden is met de koers van de traditionele partijen JxCAT en ERC. Het Republikeins Front zal ook kunnen rekenen op een oud-getrouwe van Ada Colau’s coalitie Catalunya en Comú: Albano-Dante Fachin. Deze verliet de ‘comuns’ uit ontevredenheid over hun ambigue positie over de onafhankelijkheidskwestie. Het Republikeins Front profileert zich zo op twee fronten.

Zonder doel, zonder strategie

Het houden van een erkend referendum, dat was het doel van 1 oktober 2017. Zowat iedereen van de onafhankelijkheidspartijen heeft het mandaat van 1/10/2017 ondertussen al opgegeven. Sommigen stilletjes, zoals bij JuntsxCAT of de CUP, of sommigen gewoon luidop, zoals bij ERC. Het doel is om een tweede referendum te houden (of derde indien men de volksraadpleging uit 2014 meerekent), maar dan wel een erkend referendum. Probleem: bij de Spaanse partijen is iedereen mordicus tegen. Enkel Podemos staat schoorvoetend achter het Catalaans recht op zelfbeschikking. De situatie zit muurvast.

Spandoeken-vaudeville

Aan de voorgevel van het Paleis van de Generalitat hangt nu al een jaar een spandoek dat de vrijlating van de politieke gevangenen eist, met een geel lintje erop. Zoals ook bij andere Catalaanse regeringsgebouwen het geval is. Nu de Spaanse (28 april), Europese en lokale verkiezingen (26 mei) eraan komen, oordeelde de Spaanse Centrale Electorale Commissie dat dergelijke spandoeken niet neutraal zijn en weggehaald moeten worden. Minister-president Torra zwoer tot enkele dagen geleden nog het recht op vrije meningsuiting te zullen verdedigen, waarna hij kon rekenen op vele lofbetuigingen. Tot de eerste aanmaning van de Commissie eraan kwam en die dreigde Torra uit zijn ambt te zetten.

Torra haalde eerst nog een nummertje uit en pretendeerde raad te vragen aan de Catalaanse ombudsman, die de Commissie daarvoor al gelijk had gegeven. Torra beriep zich dan op de mening van de ‘eigen ombudsman’ om zijn eer te redden. Hij hing dan maar een nieuw spandoek op, hetzelfde, maar met een wit lint en een rode streep erdoor. Ondertussen lekten Whatsapp-berichten van Torra, in een groep van JuntsxCAT, uit in de pers. Daarin verzocht hij een medewerkster van de gevangen Jordi Sánchez een steunberichtje te zetten op Twitter in de naam van Sánchez.

Alsof de vernedering nog niet groot genoeg was, werd hij weer berispt door de Commissie en opnieuw verving hij het spandoek, nu door een die de vrije meningsuiting opeist. Ondertussen werd ook duidelijk dat de Catalaanse politie, de Mossos d’Esquadra, in verschillende overheidsgebouwen en scholen binnenvielen om alles wat geel is weg te rukken, gesteund door de controversiële Catalaanse minister van Binnenlandse Zaken Miquel Buch, die aankondigde dat er volledig gehoor werd gegeven aan de eisen van de Centrale Electorale Commissie.

Het uiteindelijke doel van Torra was te vermijden uit zijn ambt gezet te worden. Gisteren deelde de Procureur-Generaal vanuit Madrid echter mee dat hij de procureur in Catalonië opdroeg Torra te vervolgen voor ongehoorzaamheid. De vernedering van Quim Torra is ondertussen compleet. Het politiek-satirische programma van de Catalaanse openbare omroep TV3, Polònia, beeldde de minister-president ondertussen al af met afgezakte broek.