De Collectieve Veiligheidsverdragorganisatie (CVVO), tegenhanger van de NAVO, stuurde op verzoek van de Kazachse president Tokajev vredestroepen naar Kazachstan. Op 6 januari kwamen de eerste Russische militairen aan. Volgens de voorzitter van de CVVO zullen de troepen die bestaan uit 2500 man het land weer verlaten als de Kazachse regering de situatie weer onder controle heeft.

De Russische-, Wit-Russische-, Armeense-, Tadzjiekse- en Kirgizische militairen zouden enkel worden ingezet om ‘cruciale gebouwen te verdedigen en niet om demonstraties uiteen te jagen.’ De missie zou enkele dagen tot weken kunnen duren. Eerder verklaarden de Kazachse autoriteiten al de controle te hebben verloren over de metropool Almaty. Rondom het Plein van de Republiek in het centrum de stad waren afzonderlijke schoten, spervuur en ontploffingen te horen.

Geen internet en plunderingen

Het internet is van staatswege uitgeschakeld, meldde het kanaal Habar 24. Een direct contact met inwoners van het land en in het bijzonder Almaty is momenteel onmogelijk. Alle nieuws komt uitsluitend van de overheid. Door het uitvallen van het internet functioneren ook bankautomaten niet. Banken zijn gesloten of hebben te kampen met kilometerslange rijen.

Militairen die de demonstraties zouden moeten onderdrukken werden eerder en plein public van hun onderscheidingen ontdaan en op de knieën gedwongen, maar zijn volgens Kazachse media inmiddels weer meester van de situatie. In verschillende steden werden overheidsgebouwen bezet. Winkels werden op grote schaal geplunderd. Op een video is te zien hoe de voorgevel van een bank met een buldozer werd gekraakt. Volgens de ‘commandant voor de noodtoestand in Almaty’ werd het vliegveld een tijdlang bezet.

Ook zouden wapendepots zijn leeggehaald door opstandelingen. Volgens de commandant hielden gewapende groepen twee ziekenhuizen in de door bergen omringde stad bezet. In ieder geval zouden 13 ordebewaarders zijn vermoord. Twee agenten kwamen volgens het kanaal om door onthoofding. Volgens een regeringsgezind Telegram-kanaal werden 3811 personen in het gehele land gearresteerd. Nonchalant werd eraan toegevoegd: ’26 personen vernietigd, 26 personen gewond’.

Genadeloze repressie

Volgens president Tokajev werd in Almaty een ‘perfect aanvalsplan uitgevoerd door 20 000 bandieten’. Hij beval iedereen binnen te blijven en gaf het bevel met scherp te schieten zonder voorafgaande waarschuwing. Alle auto’s die geen kentekens van de regering hadden, zouden volgens de president ‘naar de voorwaarden van de noodtoestand worden behandeld.’

De commandant van de stad verklaarde voor tengrinews.kz: ‘Terroristen en hun bandietenbendes leveren hevig tegenweer. In verband daarmee verzoeken we de bevolking thuis te blijven en de veiligheidsmaatregelen, de noodtoestand en de avondklok streng te respecteren. De anti-terroristische operatie verloopt volgens plan. We roepen alle inwoners van Almaty op de grootst mogelijke voorzichtigheid te tonen tijdens de zuivering van de stad van terroristen en bendes.’

Het Telegram-kanaal ‘Novosti Almaty’ (Nieuws uit Almaty) plaatste video’s van de protesten, plunderingen en schietpartijen door de ordebewaarders, maar werd inmiddels uit de lucht gehaald.

Economische redenen voor protest?

Dat de prijsverhoging van LPG-gas slechts de druppel was die de emmer na dertig jaar onafhankelijkheid deed overlopen, moge duidelijk zijn. De rijkdom aan bodemschatten en de opbrengsten uit de zware industrie maakten van de voormalige Sovjetrepubliek een redelijk welvarend land.

Het bbp in 2020 bedroeg 163,23 miljard dollar. Dit betekende weliswaar een dalling van 11% in vergelijking met het vorige jaar, maar desondanks bedraagt het gemiddelde maandsalaris er nog steeds omgerekend 500 euro. Volgens officiële cijfers is er slechts 5% werkeloosheid.

In vergelijking gaat het er dus, uitgaande van de betrouwbaarheid van de cijfers, stukken beter dan in buurlanden als Oezbekistan, Turkmenistan en Kirgizië. Uiteraard kan een verdubbeling van de brandstofprijzen tot een duidelijke verlaging van de levensstandaard leiden. Een fenomeen dat we inmiddels ook in West-Europa aan den lijve mogen ondervinden. Al met al kunnen we echter stellen dat de redenen voor de grote onvrede onder de bevolking zeker niet alleen van economische aard zijn.

Ongekende weelde

Noersoeltan Nazarbajev, de 81-jarige functionaris die bijna dertig jaar lang het land op uiterst repressieve wijze bestuurde, is het voornaamste probleem. De weelde waarin Nazarbajev, familie en vrienden verkeerden, is zelfs voor Sovjetbegrippen ongekend. Het onafhankelijke journalistieke platform OCCRP publiceerde in 2019 een onderzoek naar niet-geregistreerd onroerend goed van de familie Nazarbajev in Dubai.

De kleinzoon van Nazarbajev, Noerali Alijev bechikt over enkele luxe etagewoningen op het kunstmatige schiereiland Palm Jumeirah en een jachthaventje. Schoonzoon Timoer Koelibajev woont iets verder op het vaste land in drie appartementen in Jumeirah Beach Residence. In 2015 werd al bekend dat Alijev eveneens de bezitter is van onroerend goed bij Hyde Park in Londen ter waarde van 147 miljoen pond sterling.

Ook kwam Koelibajev in het nieuws met de koop van een villa van de Britse koninklijke familie ter waarde van 15 miljoen pond. De naam Asel Koermanbajev, ‘niet-officiële echtgenote’ van de bejaarde autocraat, dook in de Pandora Papers op met een overmaking van 30 miljoen dollar van een bedrijf op de Virgin Islands. En dat is slechts het topje van de corrupte ijsberg. Het zogenaamde ‘paleis van Poetin’ is bij de werken van de naamgever van de hoofdstad Nur-Sultan (voorheen Astana) een kwajongensstreek.

Vertrek van de elite

The Insider berichtte dat ‘s avonds op 5 januari vanuit de hoofdstad Nur-Sultan een geheime vlucht van de Nationale Garde naar Dubai was vertrokken. De hoofdredacteur van het nieuwsplatform verklaarde niet met zekerheid te kunnen bevestigen dat Nazarbajev zelf aan boord was.

De hoofdredacteur van Echo Moskvy zei uit Russische regeringskringen te hebben vernomen dat de bejaarde dictator voor ‘een kuur’ naar het buitenland zou zijn vertrokken. Volgens journaliste Airgerim Turgunbaeva waren op 5 januari al meerdere speciale vluchten met Kazachse elite vertrokken naar het buitenland.

Of Nazarbajev en zijn familie tot degenen behoren die het land verlieten, is nog ongewis.