Turkse identiteit is sterker dan nationaliteit

Ik werk en studeer in een omgeving waar ik dagelijks getuige ben van succesverhalen rond integratie. Zo heb ik studiegenoten en collega’s die nog geen decennium geleden naar België zijn gekomen om hier een leven op te bouwen. Ze hebben niet alleen Nederlands geleerd maar ook een carrière uitgebouwd waar ze terecht trots op mogen zijn. Maar ik ken ook Turkse Vlamingen die hier geboren en getogen zijn en die moeite hebben met het lezen en begrijpen van een officiële brief en mij om hulp vragen.

Ik lees vaak over sociologische studies in de kranten over allochtone gemeenschappen die, door een gebrek aan begeleiding in het onderwijs, geen diploma halen, achterop hinken op de arbeidsmarkt en zich gediscrimineerd voelen. Niet dat ik de resultaten van wetenschappelijk onderzoek in vraag wil stellen. Maar ze beïnvloeden wel onze visie over integratie. Sommigen beschuldigen de overheid van te weinig inspanningen en anderen vinden dat de integratie gefaald heeft. Analyses en verklaringen vliegen ons om de oren en politici komen af met voorstellen, betekenisloze hashtags en vage statements.

En op de dag dat Erdogan zijn referendum met een nipte meerderheid wint, zien we beelden van een juichende AKP-menigte in het hartje van Limburg. Een ruime meerderheid van de Turkse Vlamingen heeft gestemd op de voorgestelde grondwetswijzigingen die Erdogan meer macht gaan toekennen – 80 procent zelfs. Clichématig gaan onze politici nu de dubbele nationaliteit in vraag stellen.

Identiteit en nationaliteit

Heeft het falen van de integratie werkelijk te maken met de dubbele nationaliteit of met identiteitsbeleving? Ik ben niet van mening dat met het afschaffen van de dubbele nationaliteit de mentaliteit van de juichende AKP-menigte zal veranderen, ook niet mochten zij desgevallend afstand hebben gedaan van hun Turkse nationaliteit. Turken beleven identiteit op een andere, intensere manier dan Vlamingen. Zo moet ik altijd denken aan de verschillende keren dat Turken mij aanspraken op mijn persoonlijkheid: je bent geen Turkse, je spreekt en je gedraagt je niet als een Turkse. Wanneer ik antwoordde dat ik ook een Turks paspoort heb en dat ik evenzeer Turks ben als hen, zeiden ze dat het niet uitmaakte want ‘je bent anders’. Ooit werd ik in mijn thuisstad Hasselt in het Turks aangesproken door een gesluierde vrouw. Ze vroeg mij waarom ik tegen moskeeën was en ik antwoordde dat dat niet zo was want dan zou ik ook tegen kerken en synagogen zijn. Ik was in het gezelschap van drie Vlaamse vrienden en ik vroeg haar of we dit gesprek in het Nederlands konden voortzetten zodat mijn vrienden ook mee konden spreken, waarop ze antwoordde dat ze zelf geen Nederlands sprak. Ik vind het jammer, zei ik, want nu komt je boodschap maar alleen op mij over terwijl je vier personen zou kunnen bereiken als je Nederlands had gesproken. Ze antwoordde bits dat ik één van hen was en dat ik mezelf geen Turkse mocht noemen.

Dan is er nog die oud-collega die me vroeg of mijn beide ouders Turks waren. Zij vond dat ik een Turkse was en niet een Belgische, omdat ik ‘Turks bloed’ heb, ondanks het feit dat ik hier ben geboren en getogen.

Zo kan ik nog vele voorbeelden opsommen die aantonen dat Turken gehecht zijn aan hun identiteit, of ze nu de Turkse nationaliteit hebben of niet. De vraag is waarom identiteit voor hen een hindernis is om zich volledig te engageren in de samenleving waarin ze leven.

Mijn ouders hebben dezelfde weg afgelegd als hun ouders. Ik zie geen verschil in geschiedenis, maar wel een verschil in opvoeding. Ik ben opgevoed met de Turkse cultuur, taal, muziek en literatuur. De westerse opvoeding liep parallel en zonder problemen. Waar mijn ouders mijn Turkse identiteit ontwikkelden, hielpen mijn school, mijn broer en mijn vrienden mij met de ontwikkeling van de Vlaamse identiteit. Soms vragen mijn ouders mij of ik mijn geboorteplaats in Noord-Limburg niet mis zoals zij hun dorpen in Turkije missen maar ik sta daar niet bij stil. Ik zeg dat ik overal mijn identiteit kan ontwikkelen en beleven zolang ik maar vrij ben en kansen krijg.

Kansen krijgen

Want daar ging het om in het migratieverhaal van mijn ouders: leven in armoede en discriminatie, naar school gegaan tot hun elfde, rond hun twintigste naar een vreemd land gekomen om dan te werken voor de toekomst van hun kinderen zodat die meer kansen zouden krijgen dan zij ooit hebben gehad. Een hartverscheurend levensverhaal dat een zoveelste roman rond migratie, heimwee en eenzaamheid zou kunnen worden.

Waar dus de Turkse Vlamingen identiteit enkel linken aan afkomst en godsdienst, koppel ik identiteit aan mijn zijn, mijn bestaan, mijn aanwezigheid hier. Ik heb geen Turks paspoort nodig om toch een Turkse identiteit te beleven, ginds én hier. Overigens, zolang de Turkse Vlamingen niet af geraken van deze verstarde visie rond identiteit zal de integratie nooit evolueren. Dan maakt het niet uit of je de dubbele nationaliteit afschaft en dat deze mensen moeten kiezen tussen België of Turkije. We moeten in principe een onderscheid maken tussen een instrument, namelijk het Turks paspoort, en identiteitsbeleving.

Mensen antwoorden mij op Twitter dat de politieke invloed vanuit Turkije zal verminderen mocht de dubbele nationaliteit worden afgeschaft. En ze hebben gelijk. Een reporter van Terzake vroeg na de mislukte coup in Turkije aan de organisatrice van een AKP-meeting in Beringen naar de namen van de Turkse en Belgische ministers van Buitenlandse zaken. Ze reageerde geënerveerd omdat de reporter polste of het normaal was dat ze wél de naam van de Turkse minister wist en niet die van de Belgische minister.

Het zegt veel over de mentaliteit van de Turkse gemeenschap. In plaats van na te denken over een waardevolle maatschappelijke inzet en engagement in België, gaat ze zich verder isoleren en vastklampen aan de Turkse identiteit. Of hen nu de Turkse nationaliteit wordt gegund of niet. En de verkrampte reflex van sommige partijen bij zelfs een voorzichtig geformuleerd voorstel inzake integratie, zorgt voor meer stilstand in een gemeenschap waar Erdogan en zijn entourage gretig gebruik van maken.