De utopie van Jesaja: elkaars leed erkennen

Het drama van de Arabische cultuur is de dubbele narcistische kwetsuur die het zionisme hem toebrengt. Dat drijft hem tot hysterie. Deel 3 van Eddy Daniels drieluik over Israël. Klik hier voor deel 1 en deel 2.

Hoe ooit nog uit de impasse geraken in Palestina? Dat was de vraag waar ik mijn vorige bijdrage, Het Joodse genie tegenover de bi’dah, mee besloot. De Arabische naties liggen op apegapen en het Palestijnse verzet is een suïcide geworden die Israël zelfs geen krasje meer aanbrengt. Maar wel tegen een hoge kost die ten dele gedragen wordt door de VS en door steun uit de diaspora. Hoe lang kan dat duren? Er is een historisch precedent met de kruisvaarderstaten uit de Middeleeuwen: in 1099 werd Jeruzalem veroverd, in 1187 werd het heroverd door de Koerd Saladin, maar aan de kust hielden zij succesvol stand tot 1293. Dat kon maar door een constante aanvoer van pelgrims uit Europa die geld en ridders meebrachten. Precies wat nu in Israël gebeurt.

Duitsland moest niet door het stof kruipen

Sommigen kennen een uitweg daaruit: ‘De totale overwinning van de een op de ander. Zo verging het ook Hitler: die werd niet een beetje verslagen maar helemaal.’ Dit veronderstelt één factor: dat de Palestijnen zich afkeren van hun leiders zoals de Duitsers zich postuum hebben afgekeerd van de Führer. Zit dat er in? Dat is in Duitsland gelukt omdat de geallieerden na hun militaire overwinning zich niet tegen het Duitse volk hebben gekeerd, maar tegen de beperkte kliek topnazi’s, die voor de rechtbank werd gebracht in Nürnberg. Voor de rest werd het sociale weefsel intact gelaten en kon Konrad Adenauer snel zijn herstel inzetten en een Wirtschaftswunder op gang brengen. De kracht van dit Wunder was dat de Duitsers er niet toe verplicht werden zich tot in het stof te vernederen (dat werd hen wel verweten in het oeuvre van Heinrich Böll en Gunther Grass).

Het is evident dat elke intelligente Palestijn begrijpt dat zijn leiders hem naar de ondergang leiden, zoals de Duitsers dat tegen het einde van de oorlog begonnen te begrijpen (vandaar de poging tot staatsgreep van von Stauffenberg). En dat hij louter materieel er belang bij heeft om aan te leunen bij het performante Israël en via Israël met het Westen. Een typisch voorbeeld is bij ons Montasser AlDe’emeh die in zijn autobiografie De Jihadkaravaan. Reis naar de wortels van de haat (2015) beschrijft hoe hij zichzelf heeft losgerukt uit de verdomming waarin zoveel moslims leven. Zoals Othman Al-Hammouchi bij ons, die als briljante jongeman van Marokkaanse afkomst zich opwindt over wat in Palestina gebeurt, maar bij mijn weten geen woord wijdt aan de gebeurtenissen in de Rif.

Edoch: als we bij dergelijke mensen een paradigmatische omslag willen zien plaatsvinden, dan moeten we er wel rekening mee houden dat een mentaliteitswijziging in een complete natie geen eenvoudige kosten-baten analyse is, maar vooral een likken van de eigen wonden. De Arabische cultuur heeft aan de herhaalde nederlagen tegen het zionisme zeer diepe narcistische kwetsuren overgehouden en die helen is fundamenteler dan de behoefte om een succesvolle economie op te bouwen onder andermans voogdij. Mensen die geraakt zijn in hun trots vechten zich liever dood dan toe te geven. Dat geldt zeker voor een tribale cultuur van de schaamte als de Arabische.

Nasser was bepaald geen salafist

Die kwetsuren zijn dubbel van aard, religieus en nationaal. Religieus zijn we snel uitgepraat: de ulama staat niet toe dat gebied dat ooit islamitisch is geweest in andermans handen overgaat, zeker niet van dhimmi’s die ooit de eigen ‘honden’ waren. Maar op die ulama zat ooit een stevige rek. Toen de spanningen zich opbouwden, tussen 1948 en 1967, was de sterke man in Egypte, en vandaar in geheel het Nabije Oosten, Gamel abd-el Nasser. Alhoewel hij zich nooit tegen de islam keerde, was zijn streefdoel seculier, met een ideaal van Arabisch socialisme.

Er circuleert op You Tube een bekend filmpje waarin de raïs (leider) zich voor een zaal aanhangers, onder luid gejuich, vrolijk maakt over de Moslimbroeders die de hoofddoek willen verplicht maken. Wat in 1953 nog een belachelijke dystopie leek, is in 2018 een trieste realiteit. Idem dito met de Baathpartij in Syrië en Irak: een seculiere ‘renaissance’, opgestart door de christen Michel Aflaq, die uitgelopen is op diep verdeelde naties waarin sunnieten en shi’ieten elkaar naar het leven staan. Of de PLO, een organisatie die een zuiver seculier karakter droeg, met aanvankelijk dertig procent van zijn kaders christenen, maar die gaandeweg steeds feller onder invloed is gekomen van de salafisten, ook al concentreren die zich eerder in Hamas. Waarom is dat zo gelopen?

Op weg naar een nieuw Masada

Mijn hypothese is dat de nationalistische kwetsuur een vlucht van de Arabische intellectueel in de islam heeft veroorzaakt, en dat de nationalistische kwetsuur dieper zit dan de religieuze. Het zionisme heeft de Arabische natie tot in haar ziel vernederd en doet dat vandaag nog elke dag. De zionistische propaganda keert zich ook niet zozeer tegen de Palestijnse leiders, maar tegen het Arabische volk in zijn geheel. Zoals de salafistische retoriek zich natuurlijk tegen ‘de’ Joden keert, zelfs met behulp van De Protocollen van de Wijzen van Zion, waarvan de vervalsing overduidelijk is aangetoond. De retoriek over de ‘totale overwinning’ verergert dat slechts, want wat is dat de ‘totale overwinning’? Moet Israël de tweehonderd atoombommen, die het naar verluidt opgeslagen heeft in de Negevwoestijn, dan gebruiken om alle Arabische grote steden te verwoesten? In principe kan het dat, maar wil het dat?

Maar welk een andere ‘totale overwinning’ is er mogelijk? Kan je anderhalf miljard mensen ‘overwinnen’? De demografische explosie is onstuitbaar tenzij er een gezonde economie komt – de beste ‘pil’ tegen overbevolking is welvaart. Zelfbeheersing tijdens de seksuele act is een typisch middenstandersfenomeen dat ook kan werken (en bij ons prima gewerkt heeft) met coïtus interruptus voor er sprake was van voorbehoedsmiddelen. Maar ze werkt niet in een situatie die uitzichtloos is. De oorlogsretoriek verergert dus slechts het probleem, en louter door de kracht van het getal zullen de Israëli’s uiteindelijk in zee worden gedreven. Ze zullen vrijwillig re-emigreren, een harde kern uitgezonderd. Die zal – helaas – een nieuw Masada beleven.

De Nakba naast de Shoah erkennen

Bestaat er een oplossing, gegeven de graad van hysterie die ondertussen bereikt is in de Arabische wereld? Zij bestaat, maar zij is het moeilijkste wat er is: het zionisme dient het Palestijnse leed te erkennen; en toe te geven dat de Nakba van 1948, de ‘catastrofe’, niet strookte met zijn aanvankelijk ideaal. Dat had er theoretisch in bestaan een humane natie op te bouwen, met en naast moslims en christenen. Wat trouwens ook door Theodor Herzl werd geformuleerd, zoals Guido Joris van Joods Actueel terecht opmerkt, al valt het mij wel op dat hij slechts op een deelelement in een heel betoog ingaat er dit tot dooddoener verheft.

Herzl was een dweper met weinig werkelijkheidszin. Dat Joris daarbij Lucas Catherine een stevige veeg uit de pan geeft, kan ik slechts toejuichen; Catherine is in mijn ogen een mythomane islamofiel, die linkse mensen stelselmatig misleidt ­– ik wees daar al op in mijn stuk over Ilan Pappé; of hij daarom ook een judeofoob is, weet ik niet, zionisten springen nogal kwistig om met de term ‘antisemiet’, daar hadden we het al over. Dat Catherine slordig is in zijn citaten, en dat ik me daardoor misschien in een detail heb laten misleiden, acht ik niet onmogelijk. Ik zal het opzoeken.

In alle geval: als Israël nu zou toegeven dat het naast dat doel voorbij is geschoten, dan wil dit niet zeggen dat het op zijn knieën moet gaan liggen en dat morgen alle afstammelingen van de gevluchte Palestijnen maar terugkomen moeten. Je maakt niet kapot wat goed marcheert, om een chaos te introduceren. De Amerikanen gaan ook niet al hun steden ontruimen om plaats te maken voor de Indianen uit de reservaten, maar ze erkennen wel het onrecht. In de praktijk wil dit zeggen dat Israël de rechten van de gevluchte Palestijnen principieel erkent en bereid is over een geleidelijke oplossing van hun problemen te onderhandelen. Wat het geweigerd heeft in de Oslo Akkoorden.

Netanyahu deculpabiliseert Hitler

Daarbij kan het zijn eigen leed uit zijn catastrofe, de Shoah, op tafel leggen om zijn gedrag te verklaren. Maar het mag niet vergeten dat de Arabieren (op de sinistere Amin al-Husseini na) daar niets mee te maken hadden. Benjamin Netanyahu slaat precies de omgekeerde richting in, en wil de gaskamers nu in de schoenen van al-Husseini schuiven, en Hitler feitelijk deculpabiliseren (alsof die een moslim nodig zou hebben gehad om tot zijn waanzinnige daden te komen). Wel is het zo dat Hitler de islam een ‘mannelijke’ godsdienst vond, tegenover het ‘verwijfde’ christendom.

Israël kan alleszins ook de schade ter sprake brengen die berokkend is aan de Arabische Joden die uit landen als Marokko en Yemen zijn moeten wegvluchten met achterlaten van al hun bezittingen. Maar het mag niet ontkennen dat dit pas gebeurd is NA de oprichting van Israël.

En het mag wijzen op de weigering van de Arabische oliestaten om de Palestijnen faire rechten te geven, maar wel in het besef dat die niemand rechten hebben gegeven. In wezen zijn het nog steeds slavenhoudersstaten.

Maar alles begint met het erkennen van het Palestijnse leed. Daarna kan elke Palestijn voor zichzelf uitmaken of hij de uitgestoken hand accepteert of zijn bedrieglijke en bekrompen leiders verder achterna loopt. Welke vorm de regeling daarna zal aannemen, en in welke mate Europa moet tussenkomen vanuit een ereschuld omdat het ‘zijn’ Joden op de nek van de Arabieren heeft geschoven, valt ook te bediscussiëren. Het gaat om een eerste stap die het psychologische kaartenhuis van wrok en rancune overhoop kan gooien.

Een utopie is sterker dan een overwinning

Zullen de Arabieren ‘Hallelujah’ roepen en de Joden in de armen vallen? Uiteraard niet, op een dergelijke erkenning zal een lang verwerkingsproces volgen. Zoals Europa na de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) nog een halve eeuw nodig had vooraleer de Eeuw van de Verlichting in te gaan en de discussie over een moderne staatsvorming echt aan te vatten. En dan nog was er een eeuw later de terugval in de Rode Terreur van Robespierre tijdens de Franse Revolutie (1793-1794). Maar het verwerkingsproces was aan de gang, en heeft op de lange duur vruchten gedragen.

Men zal een dergelijke oplossing utopisch noemen. Ongetwijfeld is ze dat. Zoals het ideaal van een Judenstaat in 1896 utopisch was. Maar vijftig jaar later was hij een feit. Vaak zijn de beste en meest soliede oplossingen voor aanslepende problemen de utopische. Wie had in 1984 durven voorspellen dat in 1989 de Berlijnse Muur zou vallen? Wie had bij de dood van Mao Zedong in 1976 durven denken dat Deng Xiaoping vanaf 1980 zijn land de ‘vier moderniseringen’ zou binnenleiden? Wie had in 1942 durven hopen dat Duitsland in 1949 weer zijn plaats zou innemen onder de democratische naties van Europa? Enzovoort?

Waarom moet de eerste stap van Israël komen, dat tot nu toe militair getriomfeerd heeft? Om twee redenen: slechts een overwinnaar kan genereus zijn. Maar daar komt bovenop dat het Jodendom vanuit zijn erfenis als ‘uitverkoren volk’, als lichtbaken voor de mensheid, daartoe het vermogen bezit. Terwijl een zich in zichzelf vastlopend mohammedanisme slechts denken kan in termen van haat en rancune. De kracht van het Joodse genie is dat het niet stamt uit de angst van een profeet die zich steeds weer bedreigd voelde, maar doorheen alle denkbare ellende een utopische droom in stand hield, die van Jesaja 65.

Een nieuwe hemel en een nieuwe aarde

 ‘Zie, Ik schep een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, / En aan wat vroeger geweest is wordt niet meer gedacht; / het komt niet meer in de gedachten op. /Ik ga vreugde voor u scheppen en vrolijkheid voor altijd; /Jeruzalem wordt door mij herschapen in een stad vol vrolijkheid, / Met een bevolking vol blijdschap (…) /Geween en gekerm worden er niet meer gehoord (…) / Niemand zal nog kwaad doen of onheil stichten op mijn heilige berg’.

Ik hoor het hoongelach nu al opgaan: ‘Gutmensch! Gutmensch!’ Ach, ik vrees dat al wie vandaag spreekt over een ‘totale overwinning’ – een andere term voor Endlösung – van het diepere Jodendom niets begrepen heeft. In de Tanakh of Hebreeuwse Bijbel staan gruwelijke episodes (ik denk aan Psalm 137:8-9, of aan het verslag van Jozua’s Landname). Maar er staan ook utopieën in die tot nu toe het beste van de menselijke beschaving vertolkten.

Het is vanuit de utopie van Jesaja, en niet vanuit de martiale oproepen tot genocide van Jozua, dat dit merkwaardige volk de innerlijke kracht heeft gekregen om zijn continuïteit en zijn spirituele ziel te behouden tijdens eeuwen van marginalisering en periodieke vervolging. Het is in deze utopie dat het Joodse genie de kracht kan putten om opnieuw een lichtbaken voor de wereld te zijn. Ook voor de islamitische wereld die zich in zijn verdomming aan het vastlopen is.

Het is die kracht die aan het werk is bij veel meer antizionistische Joden dan men vandaag wil weten. Zij zijn niet mesjogge, zij dragen de toekomst in zich.