Van de Bosporus gebannen

Een formaliteit, die jaarlijkse verlenging van de accreditatie, de vergunning om als buitenlands correspondent vanuit Turkije te mogen berichten. Een formaliteit, dat dacht de Duitse journalist Thomas Seibert, die al 22 jaar in Istanbul woonde. Niet dus. Seibert kreeg van de Turkse autoriteiten te horen dat hij het land moest verlaten, net zoals Jörg Brase** van de openbare omroep ZDF. Ook Halil Gülbeyaz van de NDR (Norddeutscher Rundfunk) verloor zijn accreditatie.

Banden

Seibert schreef de bittere droefheid van zich af in een pakkend stuk voor zijn krant, de Berlijnse Tagesspiegel. Zoveel heeft hij zien gebeuren in Turkije, zoveel zien veranderen. Hij herinnert zich hoe studentes in Istanbul door de politie werden weggejaagd omdat ze met hoofddoek de universiteit binnen wilden. Vijftien jaar later, bij de betogingen voor het behoud van het Gezi-park in diezelfde stad, sloegen de ordehandhavers hardhandig in op seculier ingestelde jongeren. Met zo weinig landen hebben de Turken zo een diepe band als met Duitsland, schrijft Seibert. Bijna iedere Turk heeft er een familielid of kennis (gehad) of heeft er persoonlijke ervaringen opgedaan. Over de ‘Waffenbrüderschaft’, de oude militaire samenwerking tussen het Ottomaanse Rijk en het Duitse keizerrijk, heeft elk Turks kind al gehoord. In Duitsland zijn alleen historici daarvan op de hoogte. Juist omwille van al die banden en contacten is het zo schrijnend dat het Turkije van Recep Tayyip Erdoğan Duitse journalisten het land uitwijst. Seibert herinnert zich hoe hij in de jaren 90 naast Erdoğan zat, toen die nog burgemeester van Istanbul was. Nu is hij in ongenade gevallen bij de man die het tot almachtig president van de Turkse republiek heeft geschopt. Ankara zou aan de Tagesspiegel nog hebben voorgesteld om een andere journalist te sturen. Een ruil dus. Op ‘das unmoralische Angebot’ wilden de Duitsers uiteraard niet ingaan.

Verklaren

Een reden voor de intrekking van de accreditatie geeft de Turkse overheid niet. Volgens Seibert wil ze aan hem en zijn collega’s een ‘Exempel statuieren’, hen gebruiken als afschrikkend voorbeeld voor andere journalisten zodat deze niet te vrijpostig berichten en maar beter op hun tellen letten. Seibert kan er alleen maar het hoofd bij schudden. Het ging hem ‘nie um Türkei-Lobhudelei oder Türkei-Schelte. Es ging ums Erklären’ (‘nooit om het bewieroken of beschimpen van Turkije, maar om het uitleggen‘). Hij wilde objectief verslag uitbrengen over de toestanden in Turkije. Daar maak je ook niet altijd vrienden mee. Seibert geeft een voorbeeld: Als hij de opgang van Erdoğan probeerde te verklaren vanuit de politieke cultuur van Turkije, werd hij door Westerse lezers als ‘apologeet’ bekritiseerd, dus als iemand die de Turkse president uit de wind wilde zetten; als hij beschreef waarom vele Koerden zich als tweederangsburger voelen, werd hij door Turken uitgescholden voor ’terrorist’. Dat laatste overkomt ieder die op een objectief-kritische wijze over Turkije schrijft: bij de minste kritische noot over het beleid van Erdoğan  valt het woord ‘Turkijehater’. Geen enkele Duitser zou in het zijn of haar hoofd halen een Merkel-criticus van haat jegens Duitsland te beschuldigen.

Tactiek

Blijft de grote vraag: waarom bant Erdoğan deze Duitse journalisten van de Bosporus? Heeft hij het zelf al niet moeilijk genoeg in eigen land (economische crisis) en op het internationale parket (spanningen met Amerika) opdat hij niet extra steun vanuit Europa en in het bijzonder van de economische grootmacht Duitsland zou kunnen gebruiken? Dat was tot nu toe altijd al zijn tactiek geweest: om in geval van problemen met de ene zich om hulp te wenden tot de andere. Maar zelfs van die beproefde tactiek wil hij niet meer weten, zozeer vreest hij het spiedende oog van de buitenlandse pers en wil haar daarom net zoals de binnenlandse helemaal onder controle krijgen. Met de gemeenteraadsverkiezingen voor de deur lust Erdoğan al helemaal geen kritische tonen. Daarbij vergeet hij: de beste vriend is hij die wijst op fouten zonder per se te willen kwetsen.

** Kort na het plaatsen van dit artikel meldde Jörg Brase op zijn twitter-account (dinsdag 12 maart, 17 uur) dat de Turkse overheid misschien op haar beslissing aangaande de intrekking van zijn accreditatie zou terugkomen.