Van uitbreiding naar inbreiding

Er mag al wrevel zijn tussen de Europese Raad en de Europese Commissie, tegelijk is er duidelijke toenadering in de prioriteiten voor de toekomst. Zeker nu Finland het wisselend voorzitterschap heeft overgenomen van Roemenië, en de komende zes maanden zijn programma wil uitvoeren. Dat staat in het teken van duurzaamheid. De sociaaldemocratische nieuwe eerste minister van Finland, Antti Rinne, en de uittredende conservatieve ondervoorzitter van de Europese Commissie Jyrki Katainen, legden in hun debat met het Europees Parlement de klemtoon op drie hoofdthema’s: de klimaatverandering, de aanpak van de migratiecrisis, en de rechtsstaat.

‘Hoopvol project’

Volgens Katainen ligt het Finse voornemen helemaal in de lijn van de Commissie. Rinne beschouwt de EU als een hoopvol project, waarvan de stabliliteit en de vredesomgeving dienen gewaarborgd. Maar hij ziet zich geconfronteerd met ernstige bedreigingen: de afbrokkeling van de rechtsstaat, met name op het vlak van burger- en mensenrechten, gelijkheid en democratie; de vertraging van de economische groei, wat werkonzekerheid en ongelijkheid, populisme en extremisme meebrengt; en de eenheid van de Unie die getart wordt door de Brexit. Hij zoekt daarvoor pragmatische oplossingen. Alleen goed geoliede relaties tussen de drie instellingen — Raad, Commissie, Parlement — kunnen daartoe bijdragen.

‘Een goeie zaak’, reageert Kris Peeters (EVP). ‘De grote bijdrage is dat Helsinki oog heeft voor de welzijnseconomie, niet alleen voor de cijfermatige benadering. Als mensen welbevinden ervaren in hun baan, daalt het ziekteverzuim. En dat komt de productiviteit ten goede. Het is misschien niet onmiddellijk af te meten, maar je kunt het effect op het BBP zo aflezen’. Ook Johan Van Overtveldt (ECR), voor wie alles om productoviteit draait,  is gecharmeerd door de Finse nuchterheid. ‘Dat geeft kansen’, stelt hij. ‘Dat programma lijkt goed doordacht en begrijpelijk. Geen ambitieuze doelstellingen, wel sociaal-economisch verantwoorde en goed afgewogen ingrepen. Ik ben vooral overtuigd door de wil om de eurozone en de bankenunie af te werken. We zitten grotendeels op dezelfde lijn’.

Dat moet dan uitmonden is een werkbare methode om de klimaatverandering af te remmen en neutraliteit te bereiken tegen 2050. Nieuw Commissievoorzitster Ursula von der Leyen wil het goede voorbeeld geven, en de uitstoot van CO2 tegen 2030 met de helft, of zelfs iets meer, terugdringen. Tegen eind dit jaar wil Rinne eensgezindheid over de kerntaken van dit klimaatplan. Dat moet wel op maatschappelijk duurzame wijze gebeuren, met een opgedreven kringloopeconomie en meer bio-economie.

Een gemeenschap van waarden

Een tweede punt waarover de EU moet waken is dat zij een gemeenschap van waarden is. ‘Europa is geen winkel waar je vandaag een beetje vrijheid van meningsuiting of een beetje mensenrechten kunt uitpikken, maar weigert de persvrijheid en de onafhankelijkheid van het gerecht mee te nemen’, zei Rinne. Een duidelijke waarschuwing aan landen zoals Polen, Hongarije of Slowakije die het niet zo nauw nemen met de burgerrechten. Hij herinnerde er fijntjes aan dat ook Europa niet vrij is van misbruiken. ‘De eerste ombudsman van de Unie, Jacob Söderman, was een Fin’. Finland hecht grote waarde aan het Handvest van de Grondrechten.

Duurzame groei

Hij stapte daarna over op de economie. Finland wil zo snel mogelijk de oorspronkelijke vrijheden van Schengen herstellen: vrijheid van beweging van goederen, diensten, kapitaal én mensen. Maar ook de gelijke behandeling van werknemers, wat zowel in Duitsland, als bij voorbeeld in het  vrachtvervoer of de bouw zelden bereikt wordt. De groei moet niet groot, maar duurzaam zijn.

Van Overtveldt kan daar ver in meegaan, maar hij ziet geen heil in een apart eurobudget. ‘Onnodig áls iedereen zich aan het Stabiliteitspact houdt. Dat bestaat, maar er wordt slordig mee omgesprongen. Met dat Pact zijn er voldoende buffers voor barre tijden, bij een recessie of een sectorcrisis’. Wat wil hij dan wel? ‘Veel belangrijker voor mij is de structurele sterkte. Risico’s zitten vandaag bij de overheid. Als we een kapitaalmarktunie naar Amerikaans model zouden hebben, worden risico’s beter opgevangen. Dat moet het uitgangspunt zijn voor het MFK (Meerjaren Financieel Kader), dat snel in werking moet treden voor de zeven komende jaren’.

Finland wil ook nagaan of de multinationals wel voldoende betalen. ‘Natuurlijk niet’, schokschoudert Van Overtveldt. ‘Dat weten we. Wat mij meer zorgen baart is de schimmige opbouw van monopolies, die bedreigen onze economie. Daar ingrijpen bevordert onze economie en beschut de privacy’. Ook daar heeft Rinne aandacht voor, hij mikt op digitale beveiliging en het afweren van hybride dreigingen zoals nepnieuws, desinformatie, en hacking.

‘In goeie samenwerking kunnen we dat allemaal’, besloot Rinne. ‘In 1999, tijdens ons eerste voorzitterschap, werd alles ingezet op de uitbreiding van de Unie. Nu, twintig jaar later, zetten we alles in op behoud en versterking van wat al bereikt is. Duurzaamheid in waarden, normen, vrijheden, banen, economische perspectieven’.