In Memoriam Emiel Van Broekhoven: hij lustte tegenspraak

Emiel Van Broekhoven was vijftig jaar lang een publieke intellectueel. De sinjoor had een scherp verstand, een fijne pen en aanleg voor tegenspraak. Ook voor Doorbraak schreef hij gewaardeerde bijdragen. Tot in zijn laatste jaren bleef hij vierkant zichzelf, wat hem in 2019 dreef naar openbaar klimaatscepticisme.

Een heuse sinjoor

Emiel Van Broekhoven werd 80 en is een heuse sinjoor. Hij werd geboren dus binnen de aloude omwalling, vandaag het tracé van de Antwerpse leien. Praten en discussiëren met Emiel was knetterend. De Hoogstraat nabij de Schelde was zijn jeugdplek, in de middenstandszaak van zijn ouders.

Met zijn stand en inkomen had hij zich een stevige villa kunnen veroorloven in de groene gordel rond Antwerpen. Dat deed hij niet. Integendeel, hij restaureerde jarenlang een historisch, groot en uitgesleten pand bij de kaaien. De familie van Van Broekhoven was verwant met Antwerpse jezuïeten met een progressieve signatuur.

Hogeschoolstudent Emiel leerde de economie omhelzen in de Prinsstraat, bij de eerste Europese business school, Ufsia (Universitaire Faculteiten Sint-Ignatius). Dat was een creatie van de SJ-orde, voor zij later opgeslorpt werd in de pluralistische Universiteit Antwerpen (UA). En zo haar kraak en smaak verlepte.

Doctor in de economie

Emiel Van Broekhoven doctoreerde na Ufsia (1964) aan de Universiteit van Oxford en blokte verder economie in de Verenigde Staten (VS). Hij doceerde econometrie en economie in Oxford, Chicago en Amsterdam. Van 1973 tot en met 2006 was hij de ster van het economiedepartement van Ufsia, dus later UA.

Na zijn Britse en Amerikaanse studietijd had hij een hekel aan wat hij, ook in interviews, wat hem geen vrienden opleverde (hem een zorg), noemde: ‘valiesprofessoren’. Hoogleraren, docenten en lectoren die ervaring hadden opgedaan in het bedrijfsleven en met een minimum aan academische diepgang losgelaten werden op de economiestudenten van de Prinsstraat.

Breeddenkend en actief

Overal waar in Antwerpen iets om handen was met een katholieke signatuur werd Emiel Van Broekhoven opgetrommeld. Hij was bijvoorbeeld lid van de raad van bestuur van de NV De Vlijt, de eigenaar van Gazet van Antwerpen (GVA). Hij kon niet beletten hoe dat prestigieuze en nationaal belangrijk dagblad, een bijvoegsel werd van Het Belang van Limburg. Wat van GVA een kreupele maakte.

Professor Van Broekhoven was breeddenkend en actief op liberale kabinetten. Hij onderhandelde over stakingen van de binnenvaart en was nauw betrokken bij de jarenlange discussie over de Nieuwe Waterweg. Die lag tussen het Albertkanaal en de Schelde. Het noorden van Antwerpen zou volledig omgewoeld worden.

Na de eerste spadesteken ter hoogte van Oelegem viel het project om. Emiel Van Broekhoven liet zijn wiskundige aanleg en passie los op die peperdure kanaalverbinding en ontwikkelde een brede en heuse kosten-baten-analyse, in die jaren een novum bij beleidsbeslissingen.

Mondiale topeconoom

Wat Van Broekhoven economisch in de mars had bleef niet onopgemerkt. Hij werd lid van de pensioencommissie van de Conference Board, een van de meest prestigieuze en onafhankelijke genootschappen van mondiale topeconomen. Pensioenen, persoonlijk vermogensbeheer en financiële planning werden constanten in zijn wetenschappelijke en verenigingsleven.

In de jaren tachtig ontwikkelde hij mee de Wet op het Pensioensparen. Zelf richtte hij begin van de jaren negentig het Instituut voor Persoonlijke Financiële Planning op. De studenten van de UA kregen cursus over verstandig vermogensbeheer, wat zelfs voor economen in de dop een nieuwigheid was.

Van Broekhoven schudde ook aan de bomen bij de Vlaamse Federatie van Beleggers en bouwde deze VFB mee uit tot een opvoedend project voor de Vlaamse belegger. Het is geen anderhalve generatie geleden of de Vlaming was al best tevreden met spaarbons en enkele obligaties. En in het extreme geval, Parts de Réserves, zoals de aandelen van de ter ziele gegane Société Générale de Belgique decennialang heetten bij de aarzelende Vlaamse beursgangers.

Financiële crisis

Emiel Van Broekhoven stak de nek uit tijdens de financiële crisis van 2008 door kort bestuursvoorzitter te worden van Fortis Bank. En nadien, na de overname van Fortis door het Franse BNP Paribas, op te treden als bestuurder bij de Parijse koper van de Belgische grootbank.

Emiel Van Broekhoven had de leeftijd om in peis en vree achter de kachel te kruipen. Maar, hij beet zich rond zijn 75ste vast in de discussie over de opwarming van de aarde. Hij behoorde tot de realisten die niet ontkennen dat een en ander aan het verschuiven is. Echter schreef en stelde hij publiek dat het paniekerige rond deze kwestie niet hoeft. Zolang de aarde er is, volgen warme en koude tijdvakken mekaar op. In september 2019 ondertekende Emiel Van Broekhoven met 499 andere experten de European Climate Declaration.

Hoofdstelling: er is geen klimaatnoodtoestand. En alstublieft, klimaatwetenschappers, ageer minder politiek en klimaatbeleidslui, handel wetenschappelijker dus durf ingaan, soms tegen de publieke opinie en de groene extremisten in, op de vele onzekerheden die er zijn en de overdrijvingen die de media verlekkerd uitventen.

Emiel Van Broekhoven leidde een verdienstelijk privé- en publiek leven. Jezuïet is hij niet geworden, wat niet zo’n breuk zou geweest zijn met zijn achtergrond, maar het lef, de eruditie en de moed van die religieuze orde bezat hij volledig.