Vandaag 1923: Jaroslav Hašek overleden, liet ons zijn brave soldaat Švejk na

Jaroslav Hašek overlijdt op 3 januari 1923 in Lipnice nad Sázavou (Lipnitz an der Sasau). Deze Tsjechische schrijver en grapjas verwerft vooral bekendheid met zijn De lotgevallen van de brave soldaat Švejk, een figuur die zelfs beroemder wordt dan de auteur zelf.

Al jong is Hašek een bohemien, een wat marginale figuur zonder vaste verblijfplaats. Als 17-jarige publiceert hij zijn eerste gedichten en reisschetsen in de krant Národní listy. In 1902 wordt hij bediende bij de Praagse bank Slavia, maar krijgt ontslag na herhaalde ongewettigde afwezigheden.

Hašek sluit in 1904 aan bij de Tsjechische anarchistische beweging en amuseert zich kostelijk bij conflicten met de politie. In 1907 wordt hij redacteur van het links-radicale tijdschrift Komuna, maar in 1908 worden alle banden met de anarchisten verbroken vanwege zijn huwelijk met Jarmila Mayerová. Trouwen voor de burgerlijke stand, dat wordt door de anarchisten niet geduld.

Tussen 1908 en 1911 schrijft hij vele humoristische stukken voor de tijdschriften Kopřivy (brandnetels) en Karikatury. Hij gebruikte grove, vulgaire taal, wordt daarom genegeerd door de literaire scène en in de categorie ‘gootliteratuur’ geplaatst. In 1910 wordt hij redacteur van het tijdschrift Svět zvířat (Wereld van de Dieren), dat hij beroemd maakt door artikelen over fictieve dieren.

De spectaculaire ‘ontdekking van een prehistorische vlo’ veroorzaakt grote opschudding onder deskundigen: Hašek correspondeert met zoölogen over de hele wereld. Hij beschrijft ook hoe papegaaien dronken worden en geeft tips voor het fokken van weerwolven. De reputatie van het tijdschrift wordt blijvend beschadigd. Hašek vliegt eruit en komt verder aan de kost met zwendel: zo verkoopt hij honden met vervalste stambomen.

Een van zijn geintjes is de stichting van de Partij voor Gematigde Vooruitgang Binnen de Grenzen van de Wet (PGVBGW), opgericht om de eigenaar van zijn favoriete café, de Kravin (‘Koeienstal‘) aan extra klanten te helpen. De PGVBGW pleit voor de herinvoering van de slavernij, de nationalisatie van conciërges en belooft al haar kiezers een zakaquarium.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog neemt Hašek dienst in de Oostenrijks-Hongaarse weermacht, maar eenmaal aan het front loopt hij prompt over naar het leger van tsaristisch Rusland. Bij het uitbreken van de Oktoberrevolutie in 1917 sluit zich aan bij het bolsjewistische Rode Leger. Hij wordt er politiek commissaris.

In 1920 keert hij terug naar Praag met een Russische vrouw, zonder eerder van zijn eerste vrouw Jarmila te zijn gescheiden. Zijn belangrijkste werk, De avonturen van de goede soldaat Švejk, blijft onvoltooid. Door tuberculose, opgelopen tijdens de oorlog, en overdadig drinken sterft Jaroslav Hašek op zijn 39ste.

Švejk is vele malen met succes verfilmd. In Praag werd voor Hašek een monument opgericht, en in Lipnitz zelfs twee.