Vandaag 1969: de Tsjechische student Jan Palach steekt zichzelf in brand

Op het Wenceslasplein in Praag steekt de 21-jarige Tsjechische filosofiestudent Jan Palach zichzelf in brand, uit protest tegen de Sovjet-Russische bezetting van zijn land, na het neerslaan van de Praagse Lente. Hiermee wil hij, vijf maanden nadat troepen van het Warschaupact Tsjechië waren binnengevallen, protesteren tegen het terugdraaien van de hervormingen van de regering van Alexander Dubček en de daaruit voortvloeiende lethargie en hopeloosheid van het Tsjechische volk.

Jan Palach werd op 11 augustus 1948 in Praag geboren. Zijn vader had sinds de jaren dertig een snoepwinkel, maar die werd in 1948 genationaliseerd. Het jaar waarin Jan Palach wordt geboren, is ook het jaar van de communistische staatsgreep in Tsjechoslowakije. In het najaar van 1968 neemt Jan deel aan het studentenprotest en de stakingen tegen de onderdrukking van de Praagse Lente.

Op 16 januari 1969, rond 15 uur, staat Jan Palach bij de trappen van het Nationaal Museum, op het Praagse Wenceslasplein, en plaatst zijn jas en koffertje op de rand van de fontein. Hij overgiet zichzelf met benzine, steekt een lucifer aan, staat onmiddellijk in vuur en vlam en rent het Wenceslasplein op. Palach loopt ernstige brandwonden op aan 85% van zijn lichaam. Hij overlijdt drie dagen later aan zijn verwondingen.

In de nacht van 20 januari worden posters met zijn woorden op de muren geplakt: ‘Omdat ons land op het punt staat te bezwijken door hopeloosheid, hebben we besloten ons protest op deze manier te uiten om de mensen wakker te schudden. Onze groep bestaat uit vrijwilligers die bereid zijn zichzelf te verbranden voor onze zaak. De eer om het eerste lot te trekken viel mij toe, waardoor ik het recht kreeg om de eerste brief te schrijven en de eerste fakkel aan te steken’.

De boodschap belooft ook dat nog ‘meer fakkels in vlammen zullen opgaan’. Na Palach doen nog 26 mensen demonstratieve zelfmoordpogingen. Zeven daarvan overlijden. Op 24 januari, de dag van zijn begrafenis, wordt in heel het land officieus een minuut stilte in acht genomen. Ruim 10 000 Tsjechen wonen zijn uitvaart bij.

De daad van Jan Palach wordt nog altijd jaarlijks herdacht op het Wenceslasplein. In Praag is het Jan Palachplein naar hem genoemd. Vele steden in heel Europa hebben straten en pleinen naar hem genoemd.