Vindevogel verdiende het

57 werd hij er, maar hij stierf als een oude man. De zware verwondingen die hij in 1943 opliep bij een aanslag, de een jaar durende hechtenis in Gent, wachtend op het verdict dat hem zijn leven kostte, hadden hem uitgeput. Nochtans was hij al op jonge leeftijd in Ronse actief in de sociaal-flamingantische Christen Volksbond. Hij gaf er vormingscursussen aan eenvoudige arbeiders, schreef het weekblad Het Volk van Ronse vol (tot het eind van WO II zelfs), zetelde in de gemeenteraad, was vrijwilliger in 1914 …

Radicaal

In de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging lezen we nog over Vindevogel: ‘ondanks groeiende Vlaamsgezindheid trad hij niet tot de Frontbeweging’. Dankzij Verstraetes biografie weten we nu dat de leiding van de Frontbeweging Vindevogel té radicaal vond. Op zijn beurt vond Vindevogel de Frontbeweging ‘een praatclub’.
Eens terug in Ronse liet hij dat radicale nationalisme achter zich, geconfronteerd met een sterke BWP en burgerlijk-franskiljonse liberale partij. Frontvorming van alle katholieken – zowel van ‘zijn’ Christene Volksbond als van de burgerlijke en conservatieve (vaak Franstalige) katholieken – stond voorop. Vernederlandsing van het onderwijs, van de Gentse universiteit, van het leger … waren belangrijke strijdpunten, maar de ideologische strijd – zo oud als België – noopte hem tot Realpolitik.
Die Realpolitik moest wel het onderspit delven voor z’n eigen ambities. Als opnieuw blijkt dat Vindevogel niet verkozen geraakt op een katholieke eenheidslijst, kiest hij voor de vlucht vooruit. De kleine en ideologisch verwarde Frontpartij lijkt hem een ideale kartelpartner om met zijn christelijk-syndicaal-Vlaams programma in de Kamer te komen. Dat lukt ook in 1929. Het betekende een dijkbreuk voor de Vlaams-nationalisten in Zuid-Oost-Vlaanderen, volledig op conto van de lijsttrekker.

Gehaat

Kijk op een kaart van België. Van toen of nu. Ronse ligt in een ‘kuip’, gemiddeld zuidelijker dan de rest van de taalgrens. Omringd door Franstalige dorpen was ook Ronse, vanouds een semi-industriële textielstad, sterk verfranst. Met vele fabrieken en dus een sterk Franstalig-burgerlijk kiezerscorps. De overtuigd Vlaamse en christelijk-syndicalistische Christen Volksbond van Vindevogel was altijd al een doorn in het oog van de katholieke partij die met Patria vooral bestond uit conservatieve patroons en ‘burgers’ die zelfs met hun personeel geen ‘Vlaams’ spraken. Daar ligt de kiem van de stand alone-politiek van Vindevogel, van zijn isolement ook. En van zijn keuzes tijdens de Duitse bezetting.

Tijdens WO II mocht Vindevogel wel op de eerste plaats een goed burgervader zijn voor alle Ronsenaars. Hij had zich ook te voegen naar de verordeningen van de Duitse bezetter, zoals alle oorlogsburgemeesters dat deden, zoals we sinds het doctoraat van Nico Wouters weten. Als hem dat na de bevrijding sterk wordt aangewreven, schermen z’n advocaten met een document waaruit blijkt dat alle oorlogsburgemeesters én rijkswachters van Oost-Vlaanderen hadden meegewerkt met de nazi-bezetter aan het zoeken naar en opvorderen van werkweigeraars. Waar Vindevogel eerst van verklikking werd beschuldigd, verdween die eis van het lijstje beschuldigingen, waarvoor hij eerst levenslang kreeg. Er was geen bewijs van opruiende taal, van culturele of politieke collaboratie met de bezetter, van verklikking … Drie aanslagen werden op hem gepleegd tijdens de laatste jaren van de oorlog. Haat, nijd, achterdocht voor de koppige Einzelgänger, te democratisch en te Vlaams in een te conservatief en te franskiljons bolwerk, hebben hem de das omgedaan.
Pas in beroep, voor het krijgshof, werd hem ‘dood met de kogel’ – ook de titel van een roman van Valère De Pauw over Vindevogels terechtstelling – opgelegd. Een genadeverzoek bij de prins-regent mocht niet helpen. En van zijn oud-collega’s in de Kamer kreeg hij wel steun van socialisten als Camille Huysmans en Herman Vos, maar amper of niet vanuit ‘zijn eigen’ katholieke partij.

Met het proces van Irma Laplasse – dat de Belgische regering terug opende in 1995 – was Vindevogel een symbooldossier voor de onrechtvaardige sneljustitie en anti-Vlaamse repressie. Nog in 2005 vroegen het Taal Aktie Komitee en de Vlaamse Volksbeweging amnestie voor Vindevogel.

Biografie

Pieter Jan Verstraete heeft al ontelbaar vele biografieën en biografietjes op zijn rekening. Meticuleus als altijd ontgaan hem weinig details. Maar hij is niet vriendelijk voor zijn lezers. Achtergrondkennis is een vereiste, wil je Verstraetes Vindevogelbiografie vatten. De biografie schetst een indringend portret van Vindevogel, maar aan zijn familie – o.a. aan de twee zonen die naar het Oostfront trokken – besteedt hij maar aandacht als Vindevogel in de gevangenis zit tijdens zijn proces. De biografie schetst vooral het partijpolitieke systeem vóór WO II, waar partijen kiesverenigingen zijn – de socialistische BWP uitgezonderd – en politici vertegenwoordiger zijn van hun district en van zichzelf, eerder dan van lobbygroepen, standen of monolithische partijen. Daar ligt de sterkte van deze vuistdikke, vlot geschreven biografie. Het biedt een synthetisch beeld van partijvorming, fractievorming en verkiezingen in la Flandre profonde. En hoe een populistisch en populair politicus als Vindevogel daar garen bij spon én tegelijk het onderspit in delfde. Een aanrader voor de komende winteravonden.

[kadertje met logo meer lezen]

Pieter Jan Verstraete, Leo Vindevogel. 720 blz., € 41,50, isbn 978 90 7949 704 1

[4 op 5 handjes]