Stekker uit Nederlandse pulsvis

Opschudding in het Europees Parlement: er komt een totaalverbod op het zogenaamde pulsvissen. Zeg maar, op het vissen met elektrische ontladingen op de zeebodem die de vis in de fuiken of de netten drijven.
Dat is een ferme streep door de rekening van Nederland, want dat had al 30%van zijn vissersvloot uitgerust voor deze vangmethode. Het verbod betekent de sloop of ombouw van zowat 84 schepen. ‘Tot eind 2018, begin 2019 loopt de vergunning nog. Maar dan is het definitief gedaan’, zucht Peter van Dalen (Christen Unie-ECR). ‘Te gek voor woorden, de pulstechniek is met steun van het Europees Investeringsfonds zelf uitgebouwd’.

De kleine visser aan de Vlaamse en de Franse kust mag opgelucht ademhalen. Hij wordt niet nog meer platgedrukt door industriële vissersschepen, die dan nog het voordeel hebben dat ze veel sneller hun vangst kunnen binnenhalen. Eigenlijk keert Europa door de verrassende uitslag van de stemming — 402 voor een verbod, 232 tegen en 40 onthoudingen — terug naar de toestand van 1998, toen pulsvisserij verboden was. In 2007 werd de deur op een kier gezet, toen mocht elk land tot ten hoogste 5% van zijn vissersschepen uitrusten met het pulssysteem. Strikt voor wetenschappelijke doeleinden. ‘Daar is Nederland nogal erg creatief mee omgesprongen’, grijnst Sander Loones (NVA-ECR). ‘Ze hebben een achterpoortje in de wetgeving gebruikt’.

Schade aan bodem en vis

Dat heeft Annie Schreijer-Pierik (CDA-EVP) niet zo begrepen. Ze is ziedend: ‘In plaats van innovatie aan te moedigen, zet het Parlement de klok terug’. Nederland is na wetenschappelijke onderzoeken gewoon doorgegaan met de vernieuwing die beter is voor de zeebodem, visvriendelijker is, en efficiënter werkt. ‘En bovendien vissen die vaartuigen in een heel ander zeegebied dan de kleine kustvisser, die op sardienen, ansjovis, garnalen jaagt’. Maar hoe komt het dan dat de Fransen zo gebeten zijn op de Nederlandse vloot? ‘Nepnieuws, dat heeft het hem gelapt’, roept ze uit. ‘Leugens van de Groenen, uiterst links en uiterst rechts’.

Nepnieuws? ‘Nou’, zegt Marc Tarabella (PS, S&D), ‘we slagen er eindelijk in om de verwoestijning van de zeebodem een halt toe te roepen. Alle leven gaat eraan met die elektrische schokken. En straks is de zee helemaal leeggevist. Duurzaam vissen moet de opdracht van Europa zijn’. Maar ‘wij zijn duurzaam’, werpt Gerben Jan Gerbrandy (D66-ALDE) op, ‘de pulstechniek zorgt ervoor dat er veel minder bijvangst is, en dat kleinere vissen veel minder opgehaald worden’. Voor hem was het geen toeval dat het pulsexperiment destijds door de Unie werd aangemoedigd. ‘De afgrijselijk hoge brandstofprijzen gingen meteen omlaag, en de stroomstoten zijn veel minder schadelijk dan de zware kettingen die de zeebodem onherroepelijk beschadigen met de sleepnetten en de boomkor’.

Toekomst voor vissers gestrand

De ‘gitzwarte dag voor de visserij’ in Nederlands ogen, werd tegengesproken door Anja Hazekamp van de Partij van de Dieren (GUE). ‘Europa voert een race naar de bodem – de zeebodem’, waarschuwde ze. ‘De boomkor verwoest de habitat van de vissen, de pulstechniek is een dodelijke foltering voor kabeljauw, 20% van de vis heeft bloedingen en gebroken wervels; wat moet dat met de haai en de rog, die zeer stroomgevoelig zijn, maar waarover we geen wetenschappelijk onderzoek hebben?’

Niks van aan, pareert een ‘zwaar teleurgestelde’ Jan Huitema (VVD-ALDE), met name de Fransen zijn gewoon jaloers op onze voorsprong. ‘Zij vertellen gruwelverhalen over een zeevangst waar ze niks van af weten. Ze kennen alleen de pêche artisanale, zij zijn kustvissers. De pulsboten varen vier tot vijf uur de zee op’. Die broodnijd zorgt wel voor sociale drama’s. ‘Vier gezinnen per boot, honderden die bij de afhandeling betrokken zijn, faillissementen gaan in snel tempo volgen’. Van Dalen heeft een andere verklaring. ‘De voorbije veertig jaar is het zeewater één graad warmer geworden. Dat drijft grote scholen vis meer naar het noorden, en verschraalt het bestand voor de Franse kust. Zij zien met lede ogen aan dat de noordelijke vissers meer succes hebben’.

De jacht op duurzaamheid

Marc Tarabella haalt de schouders op. ‘Wat een lulkoek. Hollanders willen gewoon altijd gelijk krijgen, maar zij zijn het die in de fout zijn gegaan. Alleen voor een experimentele fase waren vergunningen uitgereikt, en uitsluitend voor wetenschappelijk onderzoek. Commerçanten sluiten daar bewust de ogen voor’. En hij onderschrijft de fundamentele kritiek die Bart Staes van de Groenen uit: ‘Er is geen sprake van duurzaamheid. Want niet alleen wordt de zeebodem verwoest, het is vooral moordend voor de viseitjes. Het grote probleem is niet de vervuiling van de wateren, dat is intussen aan de beterhand. Het is de vernietiging van de kuit die het visbestand met uitsterven bedreigt’. Het Vlaams Instituut voor Landbouw- en Visserij-Onderzoek (ILWO) bevestigt dat: ‘Het visbestand groeit weer aan, maar de jonge visjes vormen een probleem. Hun aantal neemt schrikbarend af’.

Ook Tom Vandekendelaere (CD&V-EVP) heeft ernstige bedenkingen bij de invloed van de pulsvisserij op de voortplanting van de vissen. Maar hij erkent dat de meningen bij de Vlaamse vissers verdeeld zijn, ten minste bij de commerciële visserij. ‘De sportvisserij laat ik buiten beschouwing. Een deel van de beroeps is wel gewonnen voor de Nederlandse methode, en werkt zelfs goed samen. Maar andere kleine vissers vrezen dat een veralgemening van de pulsvisserij de doodsteek voor de kleine Vlaamse vloot, nog een paar dozijn schepen, zou betekenen’. Dat de Nederlanders zo fel van leer trekken heeft volgens Vandekendelaere te maken met de nakende gemeenteraadsverkiezingen. ‘Zeker bij de traditionele partijen is de vrees groot dat Wilders’ PVV een stuk of wat kustgemeenten zal inpikken, als Nederland echt teruggefloten wordt’.

Aan de einder: de brexit

Overigens bestaat de pulsvisserij alleen in West-Europa. Elders in de wereld begint men er niet aan of is men ervan afgestapt. China heeft zelfs een algemeen verbod uitgevaardigd. Het echte gevaar voor de EU komt evenwel van Groot-Brittannië. Nu al vormen de vissers van landen met een beperkte visvangst, België, Frankrijk, Denemarken, Ierland, een front om de volgens hen oneerlijke concurrentie door de Nederlandse vloot te bekampen. Maar als de gesprekken over de Brexit verzuren bestaat de kans dat Londen zijn visgronden zal afsluiten voor Europese vissersboten. ‘Dan is de hele discussie die we nu voeren van geen tel meer, want het is in die wateren dat er op platvis gejaagd wordt’.

‘Dat klopt’, vult Sander Loones aan. ‘Onze Vlaamse vissers gaan overal aan de slag. In 60% van de zeegebieden die zij bestrijken is er geen pulsvisserij, in 40% wel. Als dat laatste gebied uitbreidt, zitten ze met ernstige kopzorgen. Ze beseffen uiteraard wel dat de nieuwe technologie de toekomst is, maar een vissersboot ombouwen binnen één of twee jaar betekent een financiële strop. Het kost algauw 230.000 euro om de nodige apparatuur te installeren, en dat haal je er niet uit met de beperkte hoeveelheden die ze ophalen’. Loones is dan ook zeer genuanceerd, hij heeft zich bij de eindstemming over het rapport van de Spanjaard Gabriel Mota onthouden, want innovatie en natuurbehoud moeten beter op elkaar afgestemd worden. Het is naar zijn aanvoelen goed dat er aan dierenwelzijn wordt gedacht maar ‘het is niet de hele zee die geëlektrocuteerd wordt, he’. Zoals de meeste Vlaamse MEPs dringt ook hij aan op doorgedreven wetenschappelijk onderzoek naar de gevolgen van de pulstechniek.

En de verliezer is?

‘En dat is nu net wat Nederland niet doet. Onder het mom van dat onderzoek heeft het land snel een handelsoverwicht uitgebouwd, en dat was niet de bedoeling’, besluit Loones. Zijn partij wil terug naar een correcte toepassing van de toegestane 5%. ‘Maar Europa is toch innovatie’, pruttelt Schreijer-Pierik tegen. ‘Ik hou aan deze valse voorstelling van zaken een diepe zwarte kras op mijn ziel over. En dit is nog maar het begin, straks komt ook nog het hele landbouwbeleid aan de orde’. Ze dreigt ermee tegenmaatregelen te bedenken tegen landen die zich nu kleinkennig hebben betoond. Peter Van Dalen sluit zich daar uitermate verontwaardigd bij aan: ‘Het spel is oneerlijk gespeeld, de meeste parlementsleden wisten niet eens waarover ze stemden, laat staan dat ze de gevolgen kunnen inschatten. Weet je, in Frankrijk is zelfs betoogd dat vissen met de puls een massavernietigingswapen is. Dan denk je toch aan een atoombom of zo? Affiches met een vis die door een bliksemschicht doorgesneden wordt, waar halen ze het ?’ ‘Ons standpunt is stelselmatig geweigerd in de Franse kranten’, voegt Schreijer-Pierik er nog aan toe.

Marc Tarabella kent evenwel geen genade. ‘Geef ze een vinger, die Hollanders, en ze pakken meteen je hele arm’. Hij grinnikt, één van de onderhandelaars, de directeur van de beroepsbond VisNed, heet toevallig Pim Visser. ‘E. Visser, elektrische visser, hilarisch’. (Lacht uitbundig). De klacht van de NGO Bloom bevat volgens hem onweerlegbare vaststellingen: in plaats van 15 vissersboten heeft Nederland 84 schepen met het pulssysteem uitgerust; de Europese regelgeving is grondig overtreden; de stroomstoten liggen drie tot vier keer te hoog, tussen 40 en 60 volt in plaats van de voorziene 15 volt. Al maakt Tarabella zich geen illusies. ‘Deze overwinning van de progressieven kan van korte duur zijn. We moeten nu in overleg gaan met de Raad en de Commissie, de zogenaamde Triloog. De Raad is de nieuwe technologie meer genegen, de Commissie valt te wantrouwen want zij heeft wetenschappelijke publicaties die op negatieve gevolgen wezen niet gebruikt. Wantrouwen is dus gerechtvaardigd’.

Veel hangt dus af van de reactie van bevoegd Europees Commissaris uit Malta, Karmenu Vella. Wat als hij zijn ontwerptekst intrekt? Er zijn zoveel amendementen (soms tegenstrijdige) goedgekeurd, dat de oorspronkelijke tekst een gedaanteverandering heeft ondergaan. Zijn woordvoerster laat verstaan dat hij niet van plan is de tekst te herschrijven. Gebakkelei tussen de instellingen kan maanden aanslepen, misschien zelfs de discussie tot over de verkiezingen van 2019 tillen. Maar kan er dan nog wetenschappelijk onderzoek gedaan worden, nu het Parlement een totaalverbod oplegt?

Het kan de pret niet drukken bij de verrassende en verraste meerderheid. ‘Een historische stemming, een historische overwinning’, riep Younous Omarjee (GUE) uit. Omarjee was de allereerste ondertekenaar van het voor Nederland dodelijke amendement 303, dat een totaalverbod oplegt. ‘De roof van de oceanen is verhinderd. De verwoesting van het ecosysteem der zeeën is gestopt. Het profijt van enkele industriële vloten moet het afleggen tegen redelijkheid en milieubewustzijn’.

Mokken voor gevorderden

Maar wat moet er nu met de Nederlandse vloot gebeuren? Slopen, verkopen, ombouwen? Tarabella heeft de wonderoplossing: ‘Misschien kan de Belgische zeemacht de schepen tot kleine fregatten omturnen, dan heeft iedereen er wat aan’. Pim Visser raakt niet uit zijn woorden. ‘Het is duidelijk dat een hetze van een coalitie van Brexitadepten, extremistische nationalisten, antimondialisten en radicale Groenen geloofwaardiger wordt geacht dan onafhankelijke wetenschappelijke gegevens’. Bart Staes relativeert nuchter: ‘Het ILVO heeft genuanceerde rapporten opgemaakt. Daaruit blijkt dat er inderdaad minder CO2-uitstoot is, de pulsschepen zijn lichter en zuiniger. Maar de effecten op de aangesneden zeebodem zijn onvoldoende bekend’. ‘Juist’, bevestigt Vandekendelaere, ‘onze vissers stellen allerhande vreemde ontwikkelingen vast. De visscholen zijn kleiner, de drukte met die Nederlandse kotters neemt toe, het zand dat ze mee ophalen is anders gekleurd. Wat dat allemaal inhoudt weten we nog niet’. ‘Net daarom hielden wij vast aan de 5%, er is meer wetenschappelijke analyse nodig’, zegt Loones. Met het totaalverbod is die drempel nu weggevallen.

Toch geven de Nederlanders nog een sneer naar de Belgen. ‘Wij hebben inderdaad 84 uitgeruste schepen, maar er zijn ook al tien pulsboten die onder Belgische vlag varen, en twee onder Duitse. So what?’ Niks van aan, schrijft La Croix. België heeft de toestemming gevraagd om 3 schepen uit te rusten. Echt voor wetenschappelijke doeleinden. Dat aantal maakt 0,1% uit van de Europese vloot. En Tarabella is formeel: twee schepen, dat is alles. Maar Gerbrandy geeft niet op. ‘Die schepen, dat is wellicht een verloren zaak. Maar met de mandatory targets, de verplichte doelstellingen, kunnen we nog wel een opening forceren. Met name de vermindering van de bijvangst speelt in ons voordeel’. Staes snuift: ‘Alleen is de kans op overleven van die kleinere vissen vrijwel nihil. Als ze bij het boomkorvissen gewoon overboord gegooid worden is dat risico veel kleiner’. Het laatste woord kreeg Anja Hazekamp: ‘En voorts ben ik van mening dat alle subsidies voor landbouw en visserij moeten worden afgeschaft’.