Vlaamse politieke protestliederen

De Vlaamse Volksbeweging geeft een CD uit met (strijd)liederen uit de voorbije 30-40 jaar Vlaams bewegen. Met een avondvullend programma in het cultureel centrum in Asse wordt de cd voorgesteld en alles in perspectief gezet. Maar hoe komt een politieke drukkingsgroep als de VVB erop om terug te grijpen naar vroeger? We vroegen het aan de bezieler van het project de oud- en erevoorzitter van de VVB Guido Moons.

Guido Moons: ‘Ik liep al langer met dat idee. Ooit bestelde ik bij het Davidsfonds een cd met protestliederen uit de Spaanse Nederlanden. Enkele jaren geleden bij het beluisteren van die cd, deed me dat onwillekeurig terugdenken aan die liederen die de voorbije dertig jaar gebracht werden bij betogingen en bijeenkomsten van de VVB. Al sinds ergens in de jaren 1980 zongen ‘de mannen van Arjuin’ – vooral Walter en Dirk Evenepoel en Wilfried Moonen – vaak een gelegenheidslied, een protestlied. Dat is ondertussen een aardig repertorium geworden dat die in de Vlaamse Beweging hebben bijeengezongen, uit de archieven kwamen meer dan veertig liederen. Sinds eind 2013 had ik meer tijd en omdat ik geen VVB-voorzitter was, en al snel bleek dat ook de muzikanten het zagen zitten.’

Is dat een taak van de VVB? Een CD uitgeven om het geheugen van de militant opfrissen?

‘In het beleidsplan van de VVB komt de jongste jaren het cultureel-historisch erfgoed, terecht, meer aan bod. En die liederen kan men toch als een stuk cultureel erfgoed beschouwen, denk ik. Ons politiek, historisch  onroerend erfgoed zeg maar. Het zou toch doodjammer zijn dat we al die partituren stof laten vergaren in het VVB-archief? Die liederen behoren toch tot een stuk van het collectief geheugen van de Beweging, is het niet?

In die liederen hoor je de communautaire opstoten van pakweg de laatste 30-40 jaar. Sla er gerust de politieke agenda uit die periode op na: B-H-V, de faciliteiten, de amnestiekwestie, de splitsing van de sociale zekerheid, de transfers, noem maar op…allemaal komt het aan bod. Oude zowel als recente partijpolitieke krokodillen passeren eveneens de revue: Verhofstadt, Di Rupo, Dehaene, … Er is tussen de liederen één uitzondering, een lied dat geen strijdlied is: Een lied voor Koen. Het werd geschreven naar aanleiding van het overlijden van Koen Baert. Hij was amper 48 toen hij stierf. Er is toen een herdenking georganiseerd door een aantal vrienden in Keiem waar dat lied werd gebracht. Omwille van wie Koen Baert is geweest, hebben we dat lied op de cd opgenomen. Koen Baert was echt een bijzonder iemand in de Beweging in die periode. Hij was secretaris van het IJzerbedevaartcomité en was iemand die iets te zeggen had en naar wie werd geluisterd. Koen Baert was op zijn manier een heel radicale Vlaming, maar ook een verbindende figuur. Hij kon mensen rond de tafel brengen die anders waarschijnlijk zelden samen aan tafel zouden zitten. Eveneens was hij als advocaat de oprecht gewaardeerde juridische raadsman voor VVB en TAK. Echt een inspirerende figuur in de periode van de jaren 80-90. Zulke figuren missen we vandaag in de Vlaamse Beweging. Dus dat lied hoorde er echt bij. Een postuum eresaluut.’

Maar een cd opnemen, dat is een dure hobby, toch?

‘Dat was inderdaad het probleem. Toen we het plan uitwerkten, hebben we het voorgelegd aan de raad van bestuur van de VVB. Die vroegen ook om de kosten te bekijken. Gelukkig vonden wij enkele bereidwillige sponsors die over de brug kwamen om een deel van die kosten te dragen. Het VNZ en De Wakkere Vlaming zijn we zeer erkentelijk: zij maakten van de cd een haalbaar project.’

Maar niet alle veertig liederen kwamen op de cd terecht.

‘Na selectie hielden we uiteindelijk vijftien nummers overgehouden. Het TAK-lied is daarbij, geschreven naar aanleiding van 25 jaar TAK. De geroutineerde Vlaamse beweger zal snel plaatsen, feiten en figuren herkennen. In het cd-boekje is er ook bij elk lied een woordje uitleg, dat het lied wat situeert in tijd en ruimte. Het recentste lied is van vorig jaar, ter gelegenheid van de herdenking van de executie in Oostvleteren van soldaat Henri Reyns, 100 jaar geleden. Ook in dat lied klinkt protest, dat België na 100 jaar nog niet de eerlijkheid heeft gehad om te erkennen dat die eenvoudige soldaten getraumatiseerd waren door de oorlogsgruwel, shellshock hadden, en dat het geen lafaards waren. En ja, ook het aspect van het in die dagen typische ‘pour les flamands’ komt er eveneens bij kijken. Henri Reyns bijvoorbeeld was een simpele textielarbeider die amper kon lezen en schrijven en bijgevolg niets verstond van zijn proces dat in het Frans werd gevoerd.’

Welke criteria werden er gebruikt om die vijftien liederen te kiezen? Politieke relevantie?

‘Inderdaad de politeke relevantie toen, van de gebeurtenis op zich waarvoor het lied werd geschreven. Maar Walter Evenepoel en Pol Goovaerts, die de CD uitbracht, hebben ook naar de muzikaliteit gekeken. Het moesten goede, vlotte nummers zijn. Ik weet ook wel dat het geen muzikale monumenten zijn. Maar onderschat toch ook niet het feit dat op dat moment toen een lied werd gebracht het mee bepalend kon zijn in de sfeer van de manifestatie. Omwille van de aanleiding van de liedjes zijn het natuurlijk eerder meezingers maar met een boodschap. Die liedjes moesten sfeer maken op het moment. Die sfeer hopen we weer op te roepen, in herinnering te brengen. En die sfeer zal er donderdagavond op het podium in Asse zeker zijn. De Geuzen kennen hun metier!.’

Op 20 oktober wordt de cd voorgesteld in een avondvullend programma, wordt daar gewoon de cd gespeeld?

‘Neen, die avond wordt meer dan dat. Er is een selectie gemaakt voor 20 oktober in Asse. ‘De Geuzen’ brengen zeven liederen en die worden die avond gekaderd door Wilfried Haesen. Het is echt een afwisselend programma, met foto’s en filfragmenten. Wilfried Haesen nodigt ook bij ieder lied iemand uit om in een kort gesprek de situatie en achtergrond van dat lied te duiden. Het wordt meer dan zomaar muziek. Het zal een afwisseling worden  van een stukje politieke geschiedenis maar ook het element cultuur komt zeker en vast aan bod. Een van de gasten is bijvoorbeeld Koen Huygebaert, één van de drijvende krachten achter Nekka-nacht. Die komt praten over dit typische genre van liederen en de kracht die van zo ’n lied kan uitgaan, maar ook over de poëzie die erin steekt. Neem in dat kader bvb. het lied Dorp aan de rand. Dat is een sterk poëtisch lied dat de evolutie laat zien van een dorp in de Vlaams-Brabantse Rand, de socio-economische groei van Vlaanderen, maar eveneens de daarbij horende dreigende verfransing in dat stuk van Vlaams-Brabant. In dat lied kijkt een man vol weemoed naar zijn dorp, het dorp van vroeger dat hij nu bijna niet meer herkent.’

Hebt u zelf een lievelingslied op de CD? Een lied met een speciale herinnering?

‘Oei, dat is een moeilijke vraag. Kieskring, het lied van de grote betoging in 2004 in Halle. Dat was de periode dat de Vlaamse Beweging samen met de burgemeesters de splitsing van B-H-V bepleitte. Dirk Branckaert, een van die geëngageerde burgemeesters van toen, zal er ook zijn in Asse als praatgast. Voor mij persoonlijk is Het lied van Koen het meest bijzondere lied. En ik voel me ook sterk verbonden met het lied 100 jaar na de bevolen moord op Henri Reyns. Ik vind dat we als VVB er toch in slagen om enkele duidelijke kattekeningen te plaatsen bij het officiële gedoe van 100 jaar WOI. We doen dat dit jaar ook op 6 November in Alveringem.’